Онынъ атасынынъ аты – Асай Токтарбий увылы. Ол Ленин атындагы эм Дружбы народов орденлерининъ кавалери болады. Асай Токтарбий увылынынъ аты А-Невский станицада орамга аталган, а мектебтинъ музейинде онынъ ис аьрекети, йигитлиги акында кызыклы макалалар таппага болады.
Расул Асай увылы кайдай йылы соьзлер мен хабарлайды оьзининъ кардаш-тувганлары акында: «Биз аьелде ети аьдем. Анам каты аьдем эди, маскаралап биз ога «прокурор» деп кылыгына коьре айтатаган эдик, а атам болса – юмсак эм акыллы. Калай куьшли тетем Арузатты суьетаган эдим, неге десе ол бизди яшавда керек коьп затларга уьйретти эм асырады. Атам тийисли тыншаювга шыккан заманда, ога меним Зейнадин акам домбыра савгалады. Кеш мезгилде, конаклар келген заманларда, атам колына домбырады алатаган эди. Кулагымда шалынып калган саз…».
– Окыйтаган заманда, мен мектебтинъ яшавында бек белсен катнасатаган эдим. Уьйкен окувга туьспеге заман келгенде, атам мени мен оьз ойлары ман боьлисти, акшасы да аз экенин, аьел сакламага керек экенин де айтты. Эм мен Краснодар каласынынъ маданият институтына окымага туьстим. Ама уьйкен суьйиниш пен студент яшавына кирип кеттим. Язда болса, студент отряды ман белсенли катнасатаган эдим. Оннан сонъ коьп йолдасларым коммерсант болып, яде болса, оьз куллыкларын авыстырганын билдим. Ама аз аьдем халкымызда маданият куллыкшылары болып калды, – деп эскереди Расул Асай увылы.
Болса да Расул Асай увылы оьз куллыгын тасламады, янын берип иследи. Окувды 1989-ншы йылда кутарып, ол оьз исин республика бойынша халк яратувшылыгынынъ уьйинде фольклор эм аьдетли маданият боьлигинде баслады. Бу куллыкта Расул Асай увылы оьзин тек ийги яктан коьрсетти. Эм оннан сонъ бу боьликти етекшиледи. Коьп миллет яшайтаган Дагестанда бир яктан терроризм де карсы турган заманда, Расул Асай увылындай аьдемлер мен республикада коьп туьрленислер болдылар. Онынъ катнасувы ман савлайроссиялык эм халклар ара фестивальлер, ярыслар, байрамлар озгарылатаган эдилер.
Расул Шугаипов Махачкалада оьткен «Горцы» деген халклар ара фестиваль проектининъ эм «Ногай Эл» деген халклар ара ногай маданияты бойынша фестивалининъ авторы болады. Сол фестивальлер Дагестаннынъ бай фольклорынынъ, йырларынынъ, биювлерининъ, аьдетлерининъ, айтувларынынъ байлыгын коьрсеттилер. Оьз куллыгын суьйип, ол коьп фольклор-этнографиялык экспедицияларында катнасты. Дагестанды туьрли яклардан коьрди. Сол куллыктынъ ызы – фольклор-этнографиялык, билдируьв-методикалык макалалар эм йыйынтыклар йыйналып баспаланды. 1990-ншы йыл Расул Асай увылы РДНТ-да оьзин коьрсетип, «халк маданиятын оьрлендируьв эм саклав бойынша» деген боьликти туьзеди. Бу боьликке белгили ногай аьдемлери, айтпага, халк йырлавшысы Асият Кумратова, профессор Даниял Кидирниязов, суьвретши Мина Аджимурзаева, язувшы Анвар-Бек Култаев эм баскалар кирдилер. Расул Шугаипов коьп йыллардан бери республикадынъ яшавында катнасады. Ол Москва, Великий Новгород, Уфа, Баку калаларында оьткен халклар ара фестивальлерде ортакшылык этти.
Ама яшавда баьри зат та биз суьйгендей бола ма? Бакты Шугаиповларга Астрахань каласына кетпеге буйырды. Баьри зат та калды Махачкалада, суьетаган куллыгы да. Мунда ол Дагестаннынъ ат казанган куллыкшысы деген сыйлы атына да тийисли этилген эди. Ол оьзин Астрахань каласында да тапты. 2006-ншы йылдан алып бу куьнге дейим, Астрахань каласында илми-методикалык орталыгынынъ информационлык боьлигин эм профсоюзды басшылайды. Коьп соравларды яваплы толтырмага шалысады. Онынъ макалалары коьплеген журналларда баспаланып шыгадылар. Оьз куллыгын миллет-маданиятлык ямагатлары ман, туьрли коллективлери мен юритеди, оларга керекли ярдамын этип келеди. Оьзининъ интернет-журналын да бардырады. Сол журналда Астрахань каласынынъ коллективлери кайсы ярысларда, фестивальлерде, конференцияларда катнасатаганын билдиреди. Оьзининъ халкы уьшин яны авырыйтаган Расул Шугаиповтынъ яшавында АРОО «Эдиге» деген ногай маданиятынынъ яслык орталыгы да маьнели орынды алады. Оьзининъ бос заманында, ол Астрахань областиндеги ногай авылларын айланады, олардынъ тарихин, яшавын, аьдетлерин йыйнайды. Область бойынша озгарылган «Аьдетлердинъ тири йиби» деген ярысында биринши орыннынъ иеси болды.
Расул Асай увылы оьзининъ минсиз иси уьшин Знак отличия, Дагестан Республикасы бойынша патшалык советининъ, Дагестан Республикасынынъ эм Астрахань областининъ туризм эм маданият министерствосынынъ Сый грамоталары ман савгаланган.
Аьелинде ян косагы София ман татым яшайды, кызы Карина ман кедеси Асайды оьстиредилер.
Расул Асай увылын янъыларда оьткен маданият байрамы ман кутлайман эм баьри ийги затларды йорайман.
Дженетхан Джумаева, Карашай-Шеркеш оькимет университетининъ тарих боьлигининъ аспиранты.
Суьвретте: Расул Шугаипов.
