Увылы уянды эм анасынынъ кайгысына юреги ийип, языксынып карады. Гельфия увылын кушаклады эм оны суьйип баслады. Гельфия тагы да йылады. «Сабыр болтагы, оьз-оьзинъди колынъа ал, – деди онынъ ишки тавысы, – Не зат этесинъ сен, оьзинъ-оьзинъди коьрге киргистпе. Эсинъди йый, Гельфия, ярамайды уьйтип. Сен куванмага керексинъ! Эсинъди йый, Гельфия, сен аьли де яссынъ, баьри зат та алдынъда. Баьри яман ойларынъды арт таслап кой».
Гельфия эсин бир де йыялмады. Ол ишиннен куьйди. Уьй ишинде аьри-бери кезинди. Иргеде эрининъ суьврети илинип туратаган эди. Ол суьвретти суьртти эм сыйпады. «Эх, сен, Тимур! Бир де болмаса баланъ акында ойлансанъ. Не зат эттинъ, Тимур? А оьзинъ, сенсиз яшап болмаякпан, суьемен, каерде болсак та биргелей болармыз деп айтканынъ, аьше, кайда ды сол суьюв? Бар ма экен сол суьюв деген зат?»
Гельфия эри мен сонъгы кере соьйлегенин эсине алды. «Тынъла мени, – деди ога Тимур, – сени мен соьйлеегим бар эди». Эри тынышлы тавысы ман минезленип соьйледи.
– Мен кетемен, – деди.
– Кайтип кетемен? Тимур? Мени мен кенъескенинъ йок, соьйлегенинъ йок. Яде мен сенинъ уьшин бир зат та тувылман ма? Биз уьй салаяк болган эдик ше?
– Бир зат та билмеймен, мен шабашкага кетемен, – деп ол орыныннан турды, колларын кескенли булгалаклап. Ол Гельфияды тынълагысы келмеди. Сол затты анълатып, соьзин бардырды.
– Соьзинъди кой да, тын. Яслардынъ айтувына коьре, онда аьруьв акша бередилер. Акша йыйып, белки, «Жигулиге» олтырып келермен.
Гельфияга ярамады бу соьз, ол йылады.
– Неге сондай затты этесинъ, эсинъди йый! Сенинъ бу кетуьвинъ ийгилик пен кутылмас. Меним юрегим сезеди, – деп кыскаяклы тагы да йылады. Кетпе кал увылымыздынъ хаьтери уьшин этпе сондай затты! – деген соьзлерди айтты. Гельфия тизине шоьнъкти, тиледи, ялбырады, йылады. Тек босына эди. Тимурды бир куьш те токтатып болмады.
Тимур аьбир-шуьбирин йыйнады да, увылын кушаклап, уьйден шыгып кетти.
Тимурдынъ кеткени акында хабар авылда тез огына яйылды. Озып бараяткан аьр аьдем Гельфиядынъ юрегиндеги куйынлы кайгыды билетаган эди. Баскалар болса, ийги пишеден бай кетпейтаган, деп айтадылар. Болды энди, деди Гельфия оьзи-оьзине, аьдемлердинъ авызларын явып болмас. Не суьйселер, соны соьйлесинлер. Гельфия оьзи баласы акында ойланды. Йок, соьйтип яшап болмаяк, бир зат этпеге керек, оьз яшавына колды силкип болмас. Камильтайымды яслиге элтейим, оьзим куллыгыма барайым.
Тимур аьелиннен кеткенли уьш йыл озды. Хабар да йок, онынъ кайда экени акында бир де бир зат билмейтаган Гельфия Камильди садикке аьзирледи де, тез болып коьйлегин кийди эм саьатке карап, тыска шыкпага асыкты. Кыскаяклы увылы ман бирге оьктем адымлап барады, аьр ким де ога суьйдимли карайды, саламласады. Баласын ерине еткерип, ол больницага асыгады. Сейир, Али Курбанович ога кайдай куллыкты айткысы келеди экен? Яде оны бир якка йибереек бола ма экен?
Ойларына алданган Гельфия больницага кайтип еткенин де билмей калды. Онынъ алдына сестра-хозяйка Валя шыкты. «Салам, Гельфия Ганиевна! Сизди Али Курбанович саклайды» – деди ол. Гельфия кабинетке кирди. Онда Али Курбановичтен оьзге болып, бир йырма бестен арткан болар, таныс болмаган эр киси олтыры эди. «Олтырынъыз, Гельфия Ганиевна, – деди Али Курбанович, креслоды коьрсетип. – Мине танысынъыз, бизим янъы врач-терапевтимиз Али Магомедович. Гельфия Ганиевна, сиз сыйынъыз болган врач-гинекологсыз, – деп соьзин бардырды тамада, – сол куллыкты этпеге болаяксыз. Разысыз ба?» «Элбетте, Али Курбанович», «Бек аьруьв, аьше, соьйтип соьйлестик». «Соьйлестик, – деп куьлемсиреди Гельфия, – оьзимнинъ усталыгым бойынша ислегеним – мага ийги. Меним кишкей Камилим бар, заманым болаяк».
Гельфия Ганиевна стационардагы дежурстводынъ графиги мен танысты. Куллыкшылар ман аманласып, кетти. Садикке келгенинде, Камильди алганларын айттылар. «Ким алмага болаяк»? деп сескенди Гельфия. «Кайгырманъыз, Гельфия Ганиевна, сизинъ ананъыз келген.
Гельфия бек суьйинип, аягы ер баспай, асыгып, уьйине адымлады. Язык анам-ав, калай бек сагындым сени. Тувганларын сонъгы кере кашан йоклаганы Гельфиядынъ эсинде де йок.
Камильдинъ эм анасынынъ кувнак сеслери уьйден орамга дейим эситилетаган эди. Наьсиплиги басына келди бала аьели мен бирге ат шаптырып ойнайтаган эди. «Анам-ав! – деп кушаклады анасын Гельфия, – неге оны сол кадер кылыксызландырасынъ». «Болсын, сен оны оьзинъше тербиялайсынъ, а мен оьзимше, балага ойнамага да, оьспеге де керек». «Элбетте, кереги керек, тек неге анам ат болып ойнайды?». «Неге десенъ аьей бизде куьн сайын болмайды». «Анама-ав, шай ишейик».
Ас ишип олтырганларында баьри зат акында да соьйледилер. «Да, Гельфия, Тимур соьйтип этер деп ким ойлаган эди. Ол онда уьйленген деген хабарды айтадылар», – Кайтип уьйленген? – деп саьспеклеп кетти Гельфия. – А биз оны Камиль мен карап турамыз. Аьлемет экен, ЗАГС-ты да буздырган йок. Соьйтип болатаганма, аьши, анам-ав? Ол мени кайдай онъайсыз аьлге салады. Анам-ав, кимге барып, кимге айтайым, кимге шагынайым? Ким ярдам этер? Кайда язайым?».
Куьн аралап Гельфия нарсудка барды. Баьри затты анълатты эм: «Эримди оьз аьелине кайтарынъыз», – деп тиледи. Судта Гельфияды эс берип тынъладылар, сонъ «Аявлы гражданка, биз сизинъ эринъизди сизди суьйдирип яде айырып болмаймыз. Оькинишке, бир зат пан демевлик эткендей амал йок. Алимент алув уьшин аьризе язынъыз, соны ман баьри зат та кутылады», – дедилер.
Оьпкеси коьмекейине тыгылып шыкты кабинеттен Гельфия, кайгысын барып тагы кимге айтсын.
Бир куьн кетти, экинши. Сонъ айдынъ артыннан ай созылды. Тимур хатыны ман баска авылда яшайтаган эди. Гельфия увылын тербиялады эм куллыгына барды. Камиль оьсти, алтыга толып, етиге кирди. Камиль атасына бек усайтаган эди, бет келбагы ман да, акылы ман да. Экидинъ бирисинде улы: «Атам кашан келеек? Ол узакка кеткен, деп сен айткан эдинъ ше, кайгадер коьп заман кетти, а ол неге келмейди аьлиге дейим? Сережадынъ атасы бар, машинасы да бар. Атасы аькелген, дейди. Менде де Сережадынъ машинасындай болса экен», – деген соравларын берип, яны тынышлык таппады.
«Гельфия болса, увылына коьзясларын коьрсетпей, йылады. Кенем де оьзин колына алып: «Даян биразга, келеек папанъ тезден», – деп увылынынъ коьнъилин авлады. Увылы болса, наьсиплигин ишине сыйдыралмай, тыска атылып шыкты эм: «Ура! Папам тезден келеек. Мага машина аькелеек», – деп орам бойлап кышкырды.
Гельфия яшавында болатаган затларга бир де ынангысы келмейтаган эди. Тек туьнегуьнги кызалак, буьгуьн ана. Биринши суьюви, сеними, сагынышлы йолыгыслар, саклав, оьбисуьв – баьри зат озды да кетти. Онынъ бактысы сондай ма экен?
Гельфия ойнап турган баласын орамнан шакырды: «Увылым, уьйде олтырып тур, мен туькеннен тез болып оьтпек алып келейим». Гельфия асыгыслы болып барды эм сол арада ким ди биревдинъ тешкеруьвли карайтаганын сезди. Гельфия бурылмады, йолы ман бара берди. Онынъ атын айтып кышкырдылар. Гельфия ясты сол саьатлей танымады. «Ой, Алик! Сен кешир мени, сол саьатлей сени танымадым.»
– Салам, салам! Айт хабарынъды, яшавынъ, Камиль нешик ти, исинъ калай барады?
– Ай, менде баьри зат та аьруьв, Алик, куллык этемен, савлыгым бар. Камиль, Аллага шьукир, оьсти. Эне турган бир йигит, келин сайлап баслаякпан увылыма, – деп куьлди Гельфия.
– Ол аьруьв, – деп куванды Алик, – тек той этсенъ шакырмага мутпа.
– Ва, сосы ерде неге турып калдык. Белки, уьйге кирерсинъ, шай ишермиз.
– Йок, Гельфия савбол, мен мунда йол уьстинде токталып турыман, асыгаман, оьзге йол кирермен, Камильди де коьрермен. А сен, Гельфия, оьзинъ туьрленгенсинъ, аьруьв, ыспайы болгансынъ. Мен де сени сол саьатлей танымай койдым. Гельфия ма бу, яде ол тувыл ма деп ойладым.
– Кой кажавынъды, Алик, кайдай аьруьвлик акында айтасынъ, эсеемиз. Йыллар кетеди, тезден йырма алтыга толаякпан.
Алик саьатке карады да асыкты. «Гельфия, мага кетпеге керек, районда болсанъ, кир, мутпа.
Алик – бесик йылыннан алып Тимурдынъ йолдасы. Бир кере Тимур Гельфияды Аликке куьнлеп алганы да эсинде эди кыскаяклыдынъ. Бу затлардынъ баьриси де озып кеткен…
Яз келди, Гельфиядынъ аьри-бери куллыгы коьп болды: уьйге киреш куймага керек, бакшада каьр толып ятыр. Соьйтип Гельфия увылы ман яшады, эм баласы атасын сорамаган куьни кетпеди. Явап таппага кыйыннан кыйын болды. Анасы алдынгынша баьри затты ясырды, тагы да не зат ойланып айтаягын билмеди, увылынынъ юрегин авыртпаска шалысты. «Оьсерсинъ, увылым, эм мен сага баьри затты ашыклап айтарман. Баьри тувралыкты билерсинъ», – деп ойланды Гельфия. Ама ол кайтип те ясырсын, увылы болса атасы акында бир зат билгиси келип турды. Альбомды суьйреп аькелер де, суьвретлерди карап, сорап баслар: «Мунавы меним папам. Меним атам танкист болган ма? Караш онынъ мага карап куьлейтаганын. Мунавы онынъ танкыма анам-ав?» Гельфия альбомды авдара турып, Тимур ман тойларында туьскен суьвретин коьрди. «Мамав, мунавы сизинъ тойынъыз барады, сол ма? Папам да мине, а сен, анам-ав, сондай ярасыксынъ, коьйлегинъ ап-ак. Мине мунда аьейим мен атайым», – деп баьри тувганларынынъ суьвретин коьрсетип, Камильдинъ кызыксынувынынъ сонъгы коьринмейтаган эди.
«Не зат этеди экен?» – деп Гельфия бир ерде эри акында ойланатаган эди.
Тимурдынъ яшавы енъилиннен болмады. Ама даянды эм яшады. Алик пен соьйлеген сонъ ол оьзине савлайы орын таппады. «Берлимен, карап турып сосы мен не этип койдым? Акылын ишкен деп мендейге айтыла болар, – деп оьзин-оьзи урысты. Аьруьв болган, дейдилер, увылым да оьскен, меним Камильтайым. Мыйайлан болып кеттим. Шорт кестим. Гельфия бир заманда ондай затты мага кеширмес, онынъ ынанлыгы бар». Тимур соьгинди, ашувланып бармакларын тиследи. Кайгадер оькинсе де, кеш эди, оьзи куьнали. «Баьри затты булгастырып кутылдынъ, энди кайтип туьзетип болар? Сол сага кереги. Бу яшавда сага кереги де не ди? Сен бир затты да куьсемейсинъ. Баланъды, Гельфияды таслап койдынъ. Камилинъ оьсер, сорар, деп ойламадынъ…»
Исси сув басына куйылгандай, Тимур орыныннан кескинли турды. Бир аз тыныслангандай болды оьзининъ ойларыннан намысланды. Тек ойлары ога тынышлык бермедилер: «Наьсиплисинъ ме сен аьли? Йок», – деп явап берди оьзи-оьзине Тимур.
Тимур бирден бала кимик йылады: Мен ялгызбан, яппа-ялгыз аьдеммен. Кайгысына ютынып, бир сисе аракыды ишти. Соьйтип уйклап кетти.
Эртеникте Тимурды хатыны уянтты эм аьдеттеги буйрык тавысы ман: «Машина ман меним атам ман анамды коьрип келмеге керексинъ. Мени тез-тез авырыйды, деп айтарсынъ. Келсинлер. Оннан сонъ машинады гаражга саларсынъ, эм бакшада калган картоьпти йыярсынъ. Болаяк, оьлдим куллыктан, савлайы затты оьзим этпеге эшек болганман ма? Сен билесинъ ме, Тимур, сонъгы заманларда мага ярамайсынъ. Уьйде шоьптинъ басын коьтермейсинъ. Сага коьзинъди туьртип айтсанъ, тек сол заманда этилеек затты билесинъ», – деп айтаягын аткылатып айтты. Уьй халатын кийген хатыны шашларын куйылтты, бияладынъ касында турды. Кыскаяклыдынъ бийик тоьси халаттан коьринди. Сымырай куьлкиси юзине яйылды. «Неге мага соьйтип карайсынъ-ав, биринши кере коьрип турысынъ ма?».
Сосы вакытта Тимурдынъ коьзи коьргиси келмеди оны. Касында турмага суьймеди. Ама бу кыскаяклы оьзиндикин эттирген аьр заман. «Аявлым, не болганды сага? Неге уьндемейсинъ? Неге мени кушакламайсынъ яде кушаклагынъ келмей ме? Анълайман эсинъе алгансынъ оны, сагынасынъ эм суьйген увылынъды да сагынасынъ. Муттагы соларды, яным-ав. Мен де сага тез арадан увыл табарман эм сен оларды мутып коярсынъ», деп кыйканълады бу йол да.
(Ызы болаяк).
Суьвретте: Г.Шандакова увылы ман.
