Белгили ногай шаири эм коьшируьвши Аскербий Киреев 1938-нши йылда Карашай-Шеркеш Республикасынынъ Карачаевск каласында тувган. Ол оьзининъ тенълерининъ аьдетли яшав йолын да оьткен. Мен Аскербий досым, агавым эм калем йолдасым ман 1960-ншы йыл Карачаевск каласында пединститутка сынавлар бермеге келгенде танысканман эм аьлиге дейим де сол вакытым ман оьктемсиймен. Танысувымызда ол мага: «Анвар-Бек, бу кала меним тувган калам, эндигиси мен мунда окымага суьемен!» – деп оьктемли айтканы эсимнен таймайды. Ол пединститутка туьсти, окыды эм соны кутарып дипломын да алды. Сол заманнан алып онынъ яшавынынъ ызгы куьнлерине дейим де байланысымыз боьлинмеди. Аскербий «Ленин йолы» газетасында куллык эткенде аьр заман мага: «Сен, досым, бизге ногай баьтирлеримиз акында бир аьруьв очерклер язып йиберши, баьримизге де олардынъ акында билуьв керек», – деп аз айтпаган. Мен онынъ тилегин кабыл этип, газетага сондай бир неше материалларымды йибергенмен.
Сонъында досым «Маьметекей» деген балалар журналына ислемеге коьшти эм онда да мага: «Сен тек ятлавлар тувыл, белгили ногай окытувшылары эм китапхана, балалар бавлары куллыкшылары акында да яза тур!» – дейтаган эди. Мен де эбим болганша язганман. Аьне сондай байланыс-дослыгымыз болганы бу дуныяда эсимде сакланады эм сакланып тураяк. Онынъ аьдемшилиги эм аьдемлер мен ортак тил тавып билуьви акында келеекте айырым бир макалалар язбага ниетим бар.
Мен оьзим де Дагестан радиосындагы ногай тилиндеги соьйлесуьвлерде кырк йылдан артык заман ишинде аьрекет этип, солай ок бизим республикада баспаланатаган ана тилимиздеги балалар уьшин «Лашын» журналында Аскербий Киреевтинъ язганларына аьр заман орын бергенмиз.
Бас дегенде Аскербий Киреев Черкессктеги педучилищесин битирип, мектебте куллык эткен. Сонъ оьзининъ эр борышын толтырмага шакыртылган эм Эли алдында аьскершилик парызын намыслы кепте толтырган.
1961-нши йыл май айында Черкессктеги ногай тилинде шыгатаган «Ленин йолы» газетасына куллык этпеге алынады. Бас дегенде адабиат куллыкшысы эм оннан сонъ сол ок газетасынынъ яваплы секретари болып коьшириледи. Оннан сонъгы йылларда сол ок газетадынъ бас редакторынынъ орынбасары болып ислеген.
Шаирдинъ айтувы бойынша онынъ эдаплык дуныясын кеплегенлердинъ бириси – тетеси Хадижат Эсеналиева. Ол оны кишкейден алып тербиялаган эм балага аьлемет бай ногай эртегилерин, такпакларын, айтувларын коьп айткан. Аскербий Киреев бала шагыннан алып оьз ятлавларын калай ногай тилинде, солай ок орыс тилинде де язып келген. Онынъ язган биринши ятлавлары 1956-ншы йыл «Тав язлыгы» деген ногай шаирлерининъ эм язувшыларынынъ ортак йыйынтыгында баспаланады, «Ленин йолы» эм «Ленинское знамя» газеталарында шыгадылар.
Оьзининъ биринши ятлавлар йыйынтыгын А.Киреев 1964-нши йыл Черкессктеги Карашай-Шеркеш китап баспасында «Юрек соьзи» деген аты ман шыгарады. Сол китаби ога ногай адабиатынынъ кенъ йолына туьспеге амалын берген. Балаларга талаплы шаирдинъ «Куьпелек», «Телеграмма», «Шенъилшек», «Карлыгаш», «Коьпир», «Бияла», «Канатлы аргымак» эм баска китаплери ийги белгили эм суьйикли. Онынъ яратувшылыгын мектебте окувшылар, орта эм йогары окув ошакларындагы студентлер уьйренип келедилер. Онынъ соьзлерине белгили ногай композиторлары оьзлерининъ аьлемет йырларын язганлар эм олар аьли де сценаларда йырланадылар.
Аскербий Киреев Россия Язувшылар эм Журналистлер союзларынынъ агзасы, Россиядынъ ат казанган маданият куллыкшысы деген сыйлы ат пан савгаланган.
Халкымыз арасында Аскербий Киреев коьшируьвши деп те ийги белгили. Ол орыс тилиннен ана тилине Корней Чуковскийдинъ, Самуил Маршактынъ, Лев Кассильдинъ, Агния Бартодынъ, Расул Гамзатовтынъ, Кайсын Кулиевтинъ эм баскалардынъ язганларын коьширген эм баспалап келген.
Аскербий Киреев Дагестанда яшайтаган оьз окувшылары ман йолыгысларда да бир неше кере болган эм мундагы ерли язувшылар эм шаирлер мен тар байланысын да туткан. Боьтен де Аскербий Куруптурсын Оразбаевтинъ хабарларын яраткан эм мага солар калай аьруьв тил мен язылган деп те аз айтпаган. Ога журналистлеримиз Сейдахмет Рахмедовтынъ, Алев Алимовтынъ публицистика материаллары ярайтаган эди. Олардынъ язганларын дайым да окыйтаганын айтып алатаган эди. Ол зат А.Киреевтинъ миллет журналистка соравлары ман да кызыксынувын аян коьрсетеди.
Буьгуьнлерде белгили шаиримиз эм коьшируьвшимиз арамызда йок болса да, онынъ язып калдырган асарлары бизи мен бирге яшайдылар.
А. Култаев, Дагестан Язувшылар союзынынъ секретари.
