З.Зинеевтинъ яратувшылыгына багысланган коьплеген макалалар бизим газета бетлеринде баспаландылар. Оны ювык таныганлар, оны ман бирге маданият тармагында абытлаганлар оьз ойлары ман боьлиседилер, эскеруьвлерин язадылар. Залимхан Зинеевти ювык таныганлардынъ бириси Нарбике Арслан кызы Муталлапова да оьз ойлары ман боьлиседи.Соны ман байланыслы болып, мен ога оьзиме кызыклы соравларды бермеге токтастым.
– Сыйлы Нарбике Арслан кызы, сиз бизим ногай халкымыздынъ маданиятын оьрлендирер уьшин залимдей куьш салганынъыз бизге белгили, Залимхан Зинеевти де ювык таныганынъызга шекленмеймен. Ол сизинъ эсинъизде кайтип калган?
– Мен 1983-нши йылда маданият тармагына Залимхан Зинеевтинъ орынына ислемеге келдим. Ол оьзининъ тувган Червленные Буруны авылына маданият уьйининъ етекшиси болып кетти.
Залимхан Зинеевтинъ энъ уьйкен иси маданият яшавында – ол туьзген хор эм «Степные зори» вокал-хореографиялык куьби. Эсимде ол оьзи туьзген хор Ростов каласында оьткерилген шарада катнасып, савгалы орынды алганы да. Залимхан Сейдахмет Копуштаевич Рахмедов пан биргелесип ислеген. Ол оьзи маданият тармагын етекшилевди мага калдырып бараятырганда: «Нарбике, сага бир тилегим бар, сен Мурзадин Османовка (бизим белгили, талаплы композиторларымыздынъ бириси) ат казанган маданият куллыкшысы деген атты бермеге шалыстагы», – деген эди. Мен онынъ сол тилегин толтырганман. Мурзадин Ибрагим увылы Османов Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы болган.
Залимхан бек суьйдимли, оьзининъ тоьгерегине аьдемлерди йыйнап болатаган аьдем эди, ол аьдемди канатландырмага да уста болган. Боьтен де оны таныган аьдемлер, тек мен тувыл, онынъ аьр бир соьзи бал татыган, токтастырылган йорык пан усташа соьйлеви акында айтар.
– Ызгы заманларда мен социаллык тармакларында Залимхан Зинеев бизим оьктемлигимиз «Айланай» биюв ансамблин туьзген деп те эситемиз. Мен билип, «Айланай» ансамбли Сраждин Батыровтынъ аявлап, касыклап йыйнаган эм бизге келбаклап калдырган асабалыгы. Сол кыйын йылларда Сраждиннинъ янында сиз, Яхъя Кудайбердиев болганы акында эситкенмен, а Залимхан Зинеев кайдай аьруьв йырлардынъ авторы болса да, онынъ атын эситпегенмен. Сиз оны аьруьв таныганнан сонъ, «Айланай» ансамблининъ кайтип туьзилгенин де коьрген аьдем болганнан сонъ, мен сизге – Залимхан Зинеевтинъ «Айланай» ансамблининъ туьзилуьвинде кайдай уьлиси бар? – деген соравды бермей болмайман.
– Мен йогарыда айтып озганлай, Залимхан Зинеев – «Степные зори» вокал-хореографиялык куьбининъ туьзуьвшиси. Сонда катнаскан кызлар буьгуьнлерде де аман-эсен. Олар – Еллетхан Аблезова, Оразбийке Кокоева эм сондай баскалар. Эсимде, олар сол йылларда маданият декадасына багысланып озгарылатаган концертте, Москва каласында да катнаскан эдилер. Мине бу куьп – онынъ етимиси, туьзгени эм солар ман ол коьп уьстинликлерге етискени. Залимханнынъ тагы да бир етимиси бар. Ол усташа тойларды да юритип болатаган эди. Биринши студентлер концертин де ол озгарганы эсимде. Ушынын айтсак, сол концерт бек уьстинликли озган эди. Коьп аьдемлердинъ эсинде аьли де бардыр деп ойлайман. Концерт 1-нши Май байрамына багысланып озгарылган эди. А бу концертти озгарув Ахмат Арслановтынъ ойы эди.
– Мен билип, бизим эстрада артистлеримиз сольный концертин бермеге шалысадылар, олар бир неше йыл узагында аьзирленедилер. Биревимизге де ясыртын тувыл, ызгы заманларда тавысы, анъы бар да йырлайды, сонынъ янында бир сыдырада компьютер аркалы «тавыс» этип юргенлер де йырлайдылар. Баска кардаш халклардынъ йырларын «оьзимдики» деп юретаган артистлеримиз де бар. Кайтип айтсак та, баьриси де сольный концертин бередилер. Залимхан – сондай ийги аты ман йырлавшы эм композитор, неше сольный концертин берген?
– Залимханнынъ кайдай аьруьв тавысы да, оьнери де бар эди. Биз онынъ сольный концертин бермеге аьзирленген эдик. Махачкалада да ер аьзирледик, сол йылларда айтылган «Червленные Буруны» госплемзаводынынъ етекшиси Курманбай Сабутов, авыл администрациясынынъ басы А.Аджиниязов та материаллык коьмеклерин этпеге аьзир эдилер. Яхъя Таймасханович Кудайбердиев пен уьйине де барып, асын-сувын да ишип, Залимхан ман соьйлесип кайткан эдик. Ол да макул эди концертин озгармага. Тек неге де билмеймен, коьп кетпей, онынъ ойы акылы туьрленип, мага бир концерт те керек тувыл деп, эристи. Соны ман биз онынъ бир сольный концертин де озгармадык.
Залимханнынъ сольный концертин озгарув ниетимиз яшавга шыгаралмаганнан сонъ, мен оны «Айланай» ансамблине солист этип алдым, сол заман ол «Аланъ юрт» деген йырын да язган эди. «Айланай» ансамбли мен ол бир эки авылда концерт те берди. Оны халк каты карс кагув ман да йолыккан эди. Оькинишке, буьгуьнлерде сондай оьнерли аьдемимиз арамызда йок, тек онынъ акында эс дайымларга тири. Залимхан оьзи де кайдай ярасык, аьр бир хатыннынъ коьнъилине етип болатаган тавысы ман, завыклы куьлкиси мен аьдем эди. Оны бек коьп хатынлар ярататаган эди, ол болса, мени мен бир класста окыган, арамызда энъ де ярасык, терен билимли комсомол кыз Кайтархан Карагуловады сайлап оьзине ян йолдас этип алды. Бу ерде олардынъ тунгыш баласы тувганда болган бир аьлемет хабар эсиме туьсип кетти, сени мен де боьлисейим, Залимхан хатынына Ростов каласына кетти (бала сонда тувган эди, Кайтархан сонда окыйды), сонда баласын карайды, аьли де ат тагылган йок, ол бала йылаганда, кайтип аьвликтиреегин билмегенде, оьз янында юмсак этип, баласына «дружок» йылама деп айткан. Мине кайдай кужырлы болады яратувшылык пан каьр шегетаган аьдемлер. Мен онынъ касиетлерине бек сукланатаган эм сондай ногай йигит болганына оьктемсийтаган эдим.
– Сизи мен хабарласув бек кызыклы эди, савболынъыз, Нарбике Арслан кызы, мага айырган заманынъызга.
Хабарласувды Г.Сагиндикова юриткен.
Суьвретте: З.Зинеевтинъ туьзген район хоры (1972й.).
