Ногай район судында сонынъ председателининъ куллыгын юритуьвши Эльдар Телемишевтинъ басшылыгы ман аьли бир айдан артык заман Терекли-Мектеб авыл яшавшыларынынъ район орталыгынынъ ямагат маьнелиги болган ерлерин коммерция объектлерине курылыска беруьви акында берген иски бойынша суд иси юрип турады.

Ногай район орталыгынынъ яшавшыларынынъ судка иск беруьвининъ бас ниети – Ф.Капельгородский атындагы паркты, авыл орталыгындагы ямагат маьнелиги болган ерлерди коммерция объектлерине курылыска беруьвден коршалав эм берилгенлерин кери кайтарып алув.

Аьли тап 2000-ншы йыллардан алып, район паркынынъ ишиннен ер участокларын байырлап, оьзлерининъ байыр меканларын курмага суьетаган гражданлар шыгып баслаган эдилер. Олардынъ кайбиревлери тувра парк ортасыннан ер кесеклерин сатып алып, соларга керекли документлер де туьзетип, курылыс ислерине урынган эдилер. Тек сол заман авыл яшавшылары (А.Бекмурзаев, З.Саитов, М.Отевалиев, согыс эм ис ветеранлары А.Аракчиев, А.Бекмурзаев, З.Аджибаев эм коьп баскалары) бу тийиссизликке карсы турып сол курылысты токтаткан эдилер.

«Табиатты сакланъыз!» – деп язувлы баннерде. Тек, сога карамастан, бу ерлер (РДК ман «Юлдыз» балалар бавынынъ аралыгы) байыр планлар кебинде берилген…

Сога карамастан, ызгы йылларда парк еринде аста-акырын коммерция объектлери курылувын коьрмей болмаймыз. Соьйтип, Терекли-Мектеб авылымыздынъ белсенли яшавшылары (сондай йигерли авылдасларымыздынъ бириси оьнерли Шамиль Аракчиев эди (яткан ери ярык болсын) аьли 20 йылга ювык заман сондай тийиссизликлерге карсы куьресип келедилер. Тек, оькинишке, бу куьресимизде буьгуьн уьшин куьшлеримиз тенъ тувыл. Соны ман район судынынъ йыйынлары, бизим ойымызга коьре, авылдынъ халк яратувшылык уьйи (алдынгы РДК) мен «Юлдыз» балалар бавы аралыгындагы ерлерди оьз хайырына сатып алган авылдасларымыздынъ пайдасына кутылмага болады.

Болса да суд барысында оларга сондай ер участоклары бир неше маьнели йорыклар бузылып берилгенин эслемей болмадык. Авыл администрациясында градокурылыс документациялары, ямагат тынълавларынынъ протоколлары йок. Ямагат тынълавлары акында положениеси де йок. Соларсыз ер участоклары берилмеге керек тувыл. Соны ман бирге биз авыл орталыгынынъ алдынгы Бас (Генераллык) планы йок экенин де билдик. Ол кайда кетпеге болады? (Дурыс, янъыларда район архитекторы Алибек Муллаев бизге район орталыгынынъ Бас планын коьрсетти. Ол, элбетте, сонъында ясалган болар). Бизим ойымызга коьре яде йок этилинген яде ясырылган. Не уьшин? Соны ман байланыста аьлиги авыл администрациясынынъ аькимбасы Зейдулла Аджибайрамов район судына: «Генераллык планы бойынша документлердинъ, сонынъ эсабында авыл поселениесининъ территориаллык зонированиеси бойынша документлердинъ толы пакети йок. Генераллык планын аьзирлевшилер мен келисуьвди район администрациясы туьзген болган. Финанс карыжлары ягыннан кыйынлык болганнан себеп ол сонъына дейим аьзир этилинмеген», – деген язылма явабын берген.

Экиншилей, бу ис бойынша инициативли туьркимнинъ юриткен тергевлери сырагысында тагы бир тамашага калдыратаган факт пан таныстык. Бола-болганлы Карл Маркс атындагы орамына киретаган (бу орамга тек орталык аллеялар тувыл, а сав парк зонасы, орталык стадион, Ф.Капельгородскийдинъ артезианы эм баска ерлер де киредилер) алдынгы РДК ман КБО аралыгындагы «Юлдыз» балалар бавына дейим ерлер 2010-ншы йыллардынъ басында … конъысы Эдиге орамына кирип калганлар. Кайсы заман бу ерлер Эдиге орамына катысканын бирев де билмейди эм кайтип те катыспага болады, эгер совет йылларыннан алып бу ерлерди эм Эдиге орамын айыратаган маштак кора яде азбар оьтетаган болса. Корадынъ яде азбардынъ бери ягы ол аьр заман да ямагат маьнелиги, байрам куьнлеринде яде район маданият уьйинде концертлер, спектакльлер, конференциялар эм баска ямагат шаралары оьткерилгенде аьдемлер йыйналатаган ерлер болып саналган. Аьши, не уьшин бу ерлер бирден, авыл етекшилерининъ карары ман Карл Маркс атындагы орамыннан кесилип алынып, янындагы Эдиге орамына косылган экен? (Орам деген биз билгенше тувра болып созылмага тийисли, а мунда бир кестиксиз «Т» элиби болып токтайды. Болса да судта авыл эм кала етекшилерининъ сондай туьрленислерди этпеге закон ягыннан ыхтыяры барлыгы белгиленди). Бизде сога тек бир явап бар: бу белгиленген ерлерди байыр аьдемлердинъ колларына сатув уьшин. Дурысында да солай, неге десе эндигиси бу ерлер РДК-дан алып «Юлдыз» балалар бавына дейим толы кебинде 10 аьдемнинъ байыр ерлери болып саналады. Олардынъ сол ерлерди оьзлери суьйген кебинде кулланмага ыхтыярлары («зеленкалары») бар. Мунда бизди тагы бир зат тамашага калдырмай болмайды, аьши, ра- йон архитектура боьлиги кайда караган экен?..

«Юлдыз» балалар бавынынъ алды бети де байыр курылыс планлар майданы болаяк.

Судка явапшылар кебинде шакыртылган сол ер участокларынынъ иелери, Терекли-Мектеб авыл яшавшылары Мадина Никокурбанова, Оразган Карагулова суд исин юритуьвши Эльдар Телемишевтинъ: «Сиз сол ерлер авыл орталыгы, ямагат маьнелиги болган ерлер экенин билетаган эдинъиз бе?» деген соравына: «Йок, билмейтаган эдик» деп явапладылар. Булай карасанъ, баьри зат та закон кебинде этилинген. Сол ерлерди сатув бойынша аукцион да оьткерилген, сатып алганлардынъ бу ерлерге байырлыгы акында баьри документлери де законга келисли…

Айтылган маьселеден тура авылымыздынъ алдынгы аькимбасы Арслан Байманбетовтынъ да ойын билмеге туьсти. Онынъ айтувы ман, ра- йон орталыгындагы парк зонасына сонынъ ишиндеги 3 аллея, стадион, Карл Маркс атындагы орамы киреди.

– РДК ман «Юлдыз» балалар бавынынъ арасы – ол ямагат-савдалык зонасы деп белгиленген. Сонынъ акында «село Терекли-Мектеб» СП МО Депутатлар йыйыны меним заманымда айырым карар да алган. Сол сессия 2008-нши яде 2009-ншы йылда болган эди. Бу сессияда баьриси 9 авыл депутатлары катнасканы эсимде: Е.Янгишиев, Ш.Аракчиев, Х.Лукманов, Т.Менглиязов, Е.Шомарова, Ф.Мусаурова, А.Картакаева эм баскалары. Сонынъ документлерин эндиги тавып болмайдылар. Берилген ер участоклары акында билдируьв оьз заманында «Шоьл тавысы» республикалык газетасында баспаланган эм сога коьре аьдемлер бу ер участокларына «зеленкалар» алганлар. Аьр аьдемге уьйкен болмаган, узынлыгы 10, кенълиги 5 метр ер участоклары, бу ердеги сокпактан 2 метрге кери тайып берилген.

«Юлдыз» балалар бавынынъ алдындагы ерлерди мен бергенмен. Дурысын айтсам, бу балалар бавынынъ меканы бир санитар нормаларына да келиспейди, аьлиги заман талаплавларына явапламайды, онынъ тоьбеси де ойылган. Бавга янъы ерден мекан салув керек, – деди А.Байманбетов.

– Биз сол ерлерди сатып алган авылдасларымыздынъ биревине де карсы тувылмыз. Бизим оларга бир яманлыгымыз да йок. Алсынлар, оьз ислерин юритсинлер. Тек парк зонасынынъ кырында, авыл ортасында тувыл, баска ерлерде курсынлар. Бу ерлер ямагат маьнелиги болган ерлер, янъыларда оьткен район Депутатлар йыйынынынъ кезекли сессиясы да тап сондай карар кабыл этти. («Шоьл тавысы», № 29, 18.07.2019й.). Бизим куьбимиздинъ бас ниети – парк ишиннен, авыл орталыгы болып саналатаган ямагат ерлерден биревге де ер участоклары берилмесин. Баска авыллардынъ яшавшылары ол затка кайтип карайтаганларын билмеймен, тек биз, терекли-мектебшилер, бу паркта тувганмыз, мунда оьскенмиз, бизим яслыгымыз, сав яшавымыз сонынъ ишинде оьтип келеятыр. Биз паркты оьсип келеяткан балаларымызга калдырмага борышлымыз. Соннан оьзге бизде баска табиат эстелигимиз йок, – дейди инициативли куьптинъ ваькили Софья Арсланова. Тап сондай ойларын куьптинъ баска ваькиллери, район хатын-кызлар советининъ председатели Асият Манкаева, предпринимательлер Асият Саитова, Кошхан Ахмедова, бу сыдыралардынъ авторы да айттылар.

Менимше, йогарыда айтылган ислердинъ бас себеплерининъ бириси – ол ямагатымыздынъ (Терекли-Мектеб авылынынъ ямагатынынъ), сонынъ ишинде кайсы бир етекшилеримиздинъ де маданияты, тийисли экология билими етиспевлиги. Сонынъ акында мага янъыларда районымыздынъ сыйлы ясуьйкени Йолмамбет Асанали улы Агаспаров та айтты. Онынъ ойы ман, биз алдынгысы билимли, тербиялы, маданияты бай болган ямагаттан тоьменге эм тоьменге тымалай беремиз. Ол зат керекли билимлендируьв эм тербиялав куллыгы юритилмегенлиги, ийги дурыс коьримнинъ танъкылыгы, аьруьв миллет аьдетлеримиздинъ йойылувы ман байланыслы.

М.Ханов.