Ногай район орталыгы Терекли-Мектеб авылында йыл сайын янъы уьйлер, байыр коммерция объектлери курылып турувы ман байланыста ерли яшавшылардынъ мал багатаган отлакларынынъ оьлшемлери де кемип барады. Сол ок заманда кайбир авылдаслардынъ сондай танъкы отлаклардынъ оьзлерин де кесеклеп арендага алып, оьз огырына кулланмага ымтылувы ерли яшавшыларда каты айыплав тувдырмай болмайды. Бу маьселеден тура янъыларда район орталыгынынъ Б.Карагулов, А-Х.Джанибеков, Победа, Мир, С.Киров, С.Стальский, А.Ярлыкапов атындагы орамларынынъ яшавшылары сход озгарганлар.
Сходта «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы Зейдулла Аджибайрамов, «Ногайский район» МР Депутатлар йыйынынынъ депутаты Асанбий Дельянов, «село Терекли-Мектеб» СП МО Депутатлар йыйынынынъ депутаты Арслан Бакиев, йогарыда белгиленген орамлар яшавшылары катнастылар.
Сходта юритилген соьзге эм сонынъ куьн йосыгына шыгарылган баслапкы соравга коьре йогарыда белгиленген орамлар яшавшыларынынъ 60 процентиннен артыгы куллыксызлыктан бир ерде де ислемейдилер. Олардынъ ялгыз бир келим булагы – оьз уьйшилигинде бир неше тувар эм койлар саклав. Аьр бир аьелде, баламай ман айтканда, 2-3 тувар мал эм 10-25 койлар сакланады. Соны ман коьп уьйкен болмаган отлакларда 250-300 тувар, 1500-2000 койлар багыладылар. Солайлык пан 1 гектар отлакта 15-20 кой багылады, ол зоотехникалык нормадан 15-20 кере артады! Соннан себеп отлаклар йылдан-йылга тозадылар, яшавшылар малга косымша пишен-ем сатып алмага амалсыз боладылар, эм ол зат пенсиядан оьзге келими болмаган аьеллер уьшин авыр болады. Сога карамастан, ерли авыл администрациясынынъ етекшилери, йогарыда белгиленген орамлардынъ яшавшылары ман маслагатласпай, отлаклардынъ 300 гектарын гражданин А.А.Сеитовка (ол оьзи бу орамларда да яшамайды) 49 йыл болжалы ман узак заманга арендага беруьв акында карар кабыл эткенлер.
Оьткерилген сходтынъ сол бас соравы бойынша авылдаслар Б.Тореев, М.Юнусов, З.Ваисов, А.Биякаев, А.Кульчимаев, З.Муллаев, Е.Сейдибаталов эм баскалар шыгып соьйлегенлер.
Сходта соьйлегенлер баьриси де авылдынъ сырт-куьнбатар, сырт эм сырт-куьнтуварындагы мал отлаклары бола-болганлы авыл яшавшыларынынъ ортак кулланувда болган мал отлаклары болып саналган эм саналады деп беркиттилер. Онсыз да тар отлаклар язы-кысы токтавсыз мал багылувдан булай да йоьнъкийдилер. Сол себептен солардынъ 300 гектарын алып, бир аьдемге байырлыкка беруьв аьдемлерди олардынъ ялгыз бир келиминнен айырув болады. Булай да отлак ерлердинъ хыйлысын кокыслар баскан. Авыл етекшилерининъ алган карары ерли яшавшылар ман макулласылмаган, эм сонынъ уьшин де ол дурыс карар болмайды. Аьлиги кыйынлы заманларда халктынъ хыйлысы уьйшилик хозяйствосы аркасы ман яшайды. Ол затты эсапка алув керек, эм ерли авыл администрациясынынъ 300 гектар авыл отлак ерлерин узак болжаллы аренда йорыгы ман гражданин А.Сеитовка беруьв акында карарды тайдырмага тарык болады. Сол карар тайдырылмаса, ол зат авылда отлаклар етиспевлик маьселесин мукаят та оьткирлентеек, – дедилер шыгып соьйлегенлер.
Сход катнасувшылары сонынъ куьн йосыгындагы биринши сорав бойынша карарлар кабыл эттилер. Сходтынъ карарлары бойынша «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы З.Аджибайрамовка гражданин А.Сеитовка 49 йыл болжалга район орталыгынынъ авыл хозяйстволык ерлериннен 300 гектар майданларды беруьв акында алган токтасын тайдырув, солай ок бу гражданлар сходынынъ протоколы ога берилген куьннен алып 10 куьн ишинде белгиленген орамлар яшавшыларына ер акында эм оьзге соравлары бойынша коьрилген шаралар акында билдирмеге тилек этуьв, сход карарларынынъ толтырылувы артыннан тергев «Ногайский район» МР Депутатлар йыйынынынъ депутаты А.Дельяновка, «село Терекли-Мектеб» СП МО Депутатлар йыйынынынъ депутаты А.Бакиевке, гражданлар сходынынъ председатели З.Муллаевке тапшырылув акында карар алдылар.
Сходтынъ куьн йосыгына шыгарылган экинши сорав – Терекли-Мектеб авыл еринде кокыс тоьгилетаган ерди йорыкка келтируьв акында эди. Бу сорав бойынша сходта соьйлеген авыл яшавшысы Залимхан Ваисов эм баскалар авылдынъ отлак ерлерин биревлерге байырлыкка бергеннен авылдынъ кокыслары тоьгилетаган ерди тийисли йорыкка келтируьв керегин айтып беркиттилер. Шыгып соьйлегенлердинъ айтувлары ман отлакларды авыл яшавшылары тувыл, а куьн сайын мунда оьз кокысларын тонналап тоьгетаган авыл ериндеги банкет заллары батырадылар. Бу сорав бойынша аьрекетли шаралар коьрилмесе, тезден калган отлак ерлерин де кокыслардан саклап болмаякпыз. Авылдынъ кокыслар тоьгилетаган ери ызгы йылларда отлаклардынъ шынты явы болып токтаган. Кокыслар кайтип болса соьйтип, каерге болса сол ерге тоьгиледилер. Солардынъ артыннан тергев йок. Бу зат тек мал отлаклар ерлерининъ оьлшемин кемитип калмайды, ол солай ок бир санитар йорыкларына да келиспейди.
Сход катнасувшылары бу соравды да ортага салып ойласып болган сонъ, «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы З.Аджибайрамовка авылдынъ кокыслар тоьгилетаган ерин йорыкка келтируьв, соны баска ерге коьширмеге яде кокыслар тоьгилетаган ерди, Ногай районынынъ Куьнбатар авылынынъ кокыслар тоьгилетаган ериндей этип, тот баспайтаган увак темир сетка ман кораламага кенъес этпеге деп карарлар алдылар.
Сходта солай ок кайбир авыл яшавшылары, оьз байыр азбар участокларына ювыгындагы ер майданларды косып, орам архитектурасын бузатаганлары акында да соьз юритилди. Сондай бузувларга авыл администрациясы ягыннан тергев салынмага кереги билдирилди.
М.Ханов.
