Койшы. Ол ямгыр-шашында да, сувыкта да, исси шилледе де шет-кырыйсыз шоьлдинъ кырларында ат уьстинде яде яяв койларды багып, сав яшавын малшылык пан байланыстырып келген. Шынты койшы дайым ис аьрекетине уьйкен суьйими, куллыксуьерлиги, шыдамлыгы эм ян сезгирлиги мен баскаланып келген.
Буьгуьнги меним хабарым да – Ногай шоьлде кой багып, оьз иси мен атын, сыйын коьтерген аьдем акында. Койшылык исинде бийик етимислер казанган Кувандик Арсланбек увылы Кадыров 1932-нши йылда Ногай районынынъ Кумлы авылында Арсланбек эм Кокештинъ аьелинде тувган. Кувандик Кумлы авылынынъ сылув кызы Кульсим мен, арасында суьйим сезими тувып, бактысын яслайын байлайды. Яс аьел курганы коьп заман кетпей, оны аьскер сырасына эр борышын толтырмага аькеттилер. Келин болып туьскен кыскаяклы, ян косагы уьш йыл эр борышын толтырып келгенше, кайынатасы эм кайынанасы ман бирге турады.
Аьскер сырасыннан кайткан сонъ, Кувындик Кадыров оьзининъ малшылык пан каьр шегуьвин Ленин атындагы совхозынынъ Кумлы авыл боьлигинде баслайды. Касында ян косагы Кульсим дайым эрининъ онъ колы болып келди. Койшыдынъ коьмекшиси, сыйыр савувшы, койшы болып та куллыгын уьстинликли этти. Кульсим-абайдынъ берекетли коллары ман каймак, шелеклеген суьт, топ-топ пыслаклар этилгенлер. Конаксуьер кыскаяклыдынъ берекетиннен коьплер татканлар. Койларды асыравда, олардынъ кой козылав шагында, койды багувда онынъ ян косагыннан баска болып, аьвлетлери де кол ярдамын тийдирип келгенлер. Сулыплы койшы кеделерине эм кызларына оьзининъ малга суьйимин коьширди, малды карав усталыгына уьйретип келди. Олардынъ малга карав усталыгы, тапшырылган исине яваплылыгы, халкы уьшин эткен иси уьйкен етимислерине аькелди. Буьгуьнлерде 88 ясындагы Кульсим-абайдынъ эскеруьви мен, Кумлы авылынынъ яшавшылары Ибрагим эм онынъ ян косагы Наймаш-абай Шакушевлер коьп йыллар бойы олар ман койларды асыллавда уьйкен уьлисин косып келгенлер. Бас койшы К.Кадыров совхоз койшыларынынъ арасында юн эм козы артыгы ман алувдан йогары ис коьрсетимлерине етисип келген. Аьр бир койдан артыгы ман юн алган. Сол йылларда Башир Арсланов, Аккувай Алиев, Амирхан Аджатаев, Абибулла Эльгайтаров эм сондай баскалар Кумлы авылынынъ белгили койшыларынынъ сырасын туьзип келгенлер. Сол койшылардынъ алал иси мен Ленин атындагы совхозы бек бай, онъыслы, белгили совхозларынынъ бириси деп белгиленген.
Мине деген койшылардынъ бириси Кувандик-акай Кумлы авыл тоьгерегинде орынласкан уьш мал котанларын авыстырып, койларды асырап, элине, ерли совхозына оьз иси мен алал болып келди. Мал оьстируьв бойынша, кой кыркымнан юнди артыгы ман алув бойынша усталыгын етимисли билген койшыдынъ иси эли мен белгиленмей калмады. Йыйы тергеп келген комиссиясы белгили койшыдынъ ийги коьрсетимлерин дайым белгилеп, мактап кететаган эди. Ол ис етимислери уьшин коьплеген Сый грамоталарына, савгаларына тийисли этилген. Кувандик эм Кульсим Кадыровлар 1974-1975-нши йылларынынъ социалистлик ярысувларынынъ енъуьвшилери боладылар. СССР халк хозяйстволык оьрленуьвинде коьрсеткен етимислери уьшин 1972-нши йылдынъ караша айынынъ 15-нши куьнинде СССР ВДНХ-сынынъ Бас Комитети Кувандик-акайды ез медали мен савгалайды. Ол Москва каласындагы СССР ВДНХ-сы выставкасынынъ катнасувшысы болган. «Ис ветераны» деген патшалык савгасына тийисли этилген. «9-ншы бесйыллыктынъ ударниги» деген белгисининъ, «За доблестный труд» медалининъ эм мерекели савгаларынынъ иеси болган. Белгили койшы койлардан артыгы ман козы алувда, планды артыгы ман толтырганы уьшин эли мен ога 1966-ншы йылдынъ навруз айынынъ 22-нши куьнинде Ленин ордени эм 1978-нши йылдынъ навруз айынынъ 30-ншы куьнинде III дережели «Ис Данък» ордени тапшырылады. Белгили койшы яшавынынъ 65 ясында дуныядан кешти. Атаклы койшыдынъ аты ерге туьсирилмей, буьгуьнлерде онынъ яшаган орамына берилген.
Кувандик эм Кульсим Кадыровлардынъ уьйкен аьелинде Танъбийке, Нурбийке, Токбийке, Сагынбек, Суйиндик, Юмандык, Расул, Руслан аьвлетлери тувып тербияланганлар, буьгуьнлерде олардынъ аьр кайсысы да, элимиздинъ туьрли ерлеринде сайлаган кеспилери бойынша куллык этип, халкына алаллыгын тийдирип келедилер.
Кульсим-абай бу йылдынъ увыт айында 88 ясына толганы ман, ога берк ден савлык, узак оьмирди сагынамыз. Олардынъ коьрсеткен ис уьлгиси яс несилге дайым коьрим болады.
Г.Нурдинова.
Суьвретте: Кувандик эм Кульсим Кадыровлар.
