Янъыларда, туврасын айтканда, Хатын-кызлар байрамы ювыклап келеятырганда, А-Х.Джанибеков атындагы орта мектебинде, ногай тил эм адабиатыннан окытувшысы Куьмисхан Сулейман кызы Камалова 10-ншы класс окувшылары ман бирге, Елена Булатуковадынъ «Кебахан» баспа шыгармасы бойынша анализ-дерисин озгарды.
Деристинъ бас мырады – анадынъ келбетининъ баалыгын коьрсетуьв эди. Деристинъ барысында окытувшы туьрли окытув методикаларын кулланды. Мунда окувшылар оьзлери аьр бир келбеттинъ касиети акында хабарлап кеттилер. Окувшылардынъ дериске ийги аьзирлиги коьринди. Бу ерде айтып озайык, сондай аьзирликти, окувшылардынъ соьйленисли тилининъ ийгилигин (ногайша) коьрсем, сукланаман, неге десе ызгы заманларда тувган тилде соьйлейтаганлар саны азайып барады. Деристинъ эпиграфы этилинип – Ана ийгилигин авырысанъ билесинъ, – деген айтув алынган.
Елена Булатуковадынъ «Кебахан» шыгармасын ашыклай келип, окувшылар сондагы келбетлердинъ касиети акында тек хабарлап калмай, олардынъ яшавдагы орыны, увылы Айтек пен анасы Кебаханнынъ катнасы ийгилерден тувыл экенин коьредилер. Сол бизим яшавга келисли зат тувыл экенин де бек аьруьв анълайдылар эм оьз ойларын ана ман баладынъ арасындагы катнаслык акында айтадылар. Айтектинъ терислиги шыгармада айыплагандай ерге етеди. Ол анасынынъ кыйынын да, суьйимин де аклап болмайды. Оьзи анасынынъ кыйын салувы ман кеспи алган болса да, онынъ билимсизлигин коьзине туьртип коьрсетпеге шалысады. Анасынынъ коьп ерлерде Айтек катерин калдырады.
Анадынъ кыйыны – биз оны аклап болатаган зат тувыл… Анадынъ алаллыгына бир зат та дуныяда етип болмайды. Соны анълаган да, анъламаган да бар…
Бу дерис бойынша белгиленген темадан бираз тайып, поэзия толкынына да туьстик. Окувшылар анага багысланган, туьрли йылларда, туьрли авторлардынъ язган ятлавларын яттан окыдылар.
Бир йырда айтылганлай, «Анасы бар аьдемлер, картаймайды бир заман», дегенге усап, анасы бар аьдемлер сол ятлавларды коьзлеринде наьсип нуры яркырап тынълайдылар, меним болса, сол ятлавларды эситкенде, басымдагы ойларым толкынласып, тек эскеруьвлерге коьмилдим. Анам юрегимде эм ойларымда, калган затлар баьри де эскеруьвлер…
Дерис алдында салган мырадына бу куьн окытувшы етти. Тема толысынша ашыкланды, окувшылар да, келген конаклар да анадынъ баасы кайдай экенин анълаганына шекленмеймен.
Деристи болса, Куьмисхан Сулейман кызы ана акта язылган йырды йырлав ман тамамлады.
Анасы бар аьдемлер картаймайды бир заман…
Г.Сагиндикова,
РФ Журналистлер союзынынъ агзасы.
Суьвретте: шара озган шактан.