Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллыгына рас барып ___________________
Уллы Аталык согысы 1941-нши йылдынъ тамбыз айынынъ 22-нши куьнинде басланган. Кавга 4 йыл узагында кан тоьгип, халкымыздынъ яшавын да, янын да алган, ама йигитлигин, баьтирлигин, эрклигин бузып болмаган. Аьр бир аьел шеккен кавгадынъ азабын, кайгысын, биревлер ян берген, биревлер сес-хабарсыз йойытылган, коьплеген аьдемлер уьйсиз калган. Тек аьскершилер тувыл, уьйде калганлар да каты сынавлардан оьттилер, авыр куллыктан, ашлыктан, маразлардан оьлгенлер. Кавгадынъ казасын оьткенлердинъ алдында бас иемиз, олардынъ баьтирлигин мутып болмаймыз.
Согыста катнаскан аьскершилеримиз акында коьп язылады. Давды оьтип, уьйге кайтып келип, бузылган элимизди аякка тургызувда оьз уьлисин коскан ердеслеримизди оьктемлик пен буьгуьнлерде эскеремиз. Бар йигитлеримиз, дав майданларда калып, яс янларын Аталыкты саклавда курманлык эткенлер. Сондай йигитимиз, Адиль-Халк авылынынъ яшавшысы Маульт Ясин улы Зитляужев акында меним хабарым. Согыс йылларында ол, Ленинград каласын коршалавда болган заманда, азык-туьлик пен аьжетсизлеген, «Яшав йолында» (соьйтип, 1941-1943-нши йылларда корсаланган калады эл мен байланыстырган йол аталган) байланыс канагатлавшы болган. Сол заман ердесимиз отыз ясларында болган.
1927-нши йыл Маульт Зитляужев Совет Аьскер сырасына алынады, тенъиз флотында куллык этеди, сонъында уьйге кайтып, аьел курып, тынышлыкта яшап турган. Тынышлыкты бузган кавга тагы да аькетеди аьскершиди узак йоллар ман…
Сол заман Ленинград каласы фашистлер аьскерлери мен корсалавга алынган эди, олар баьри йолларды да кескен. Калада калганларга азык-туьлик Ладога бойынша кемелер мен еткерилетаган болган. Корсаланган калада 2,5 миллион аьдем калган, олардынъ 400 мынъы – балалар.
Маульт пан кардаш-тувганлары байланыс тутадылар, аьскерши оларга кайтип куьллелер астында Ленинградка азык-туьлик аькеткени акында хабарлайды, уьйдегилер оны кайтип сагынатаганы, куьтип турганы акында язадылар. Болса да, согыстынъ авыр йолларында Маульт Зитляужевтынъ бактысы йойытылады. 1943-нши йыл онынъ тувган Адиль-Халк авылына Маульт Зитляужев сес-хабарсыз йойытылган деп хат келеди. Аьскершиди излейдилер тувганлары, ама табылмады онынъ ызы. Тек янъыларда социаллык тармакларында «Эдельвейс» деп аталган Санкт-Петербург излев отрядынынъ ваькили Наталья Дементьевадынъ билдируьви шыккан. Сол билдируьвге коьре, 2017-нши йылдынъ коькек айынынъ 28-нши куьнинде «Гайтолово» еринде медальон табылган, онынъ ишинде кагытта «Зитляужев Маульт Ясинович, 1909-ншы йыл тувган, Орджоникидзе крайы, Черкесск области, Икон-Халк районы, Адиль-Халк авылы» деп язылган. Наталья сол аьскершидинъ кардаш-тувганларын излейди. Маульт Зитляужевтинъ немереси Азнаур Зитляужев сол билдируьвди коьрип, отряд ваькиллери мен байланысады, уьйкен атасы акында билмеге суьеди.
Натальядынъ айтувына коьре, сол ерде медальоннан баскалай, «Гвардия» деген язувы ман омырав белги табылган. Маульт Зитляужевтинъ унык кызы Гульнара Ибрагимова отряд ваькиллери мен бирге атасынынъ менлигин акыйкатлав бойынша уьйкен куллык эткен. Маульт Зитляужев ян берген ерде аьскершидинъ кардашлары ман мермер сынтас салынган.
Янъыларда Зитляужевлердинъ аьелинде дуа иширттилер, коьзяслар ман эскередилер Маульт Ясин улын кардаш-тувганлары.
– Бизим аьелде уьйкен атамыз акында бир де мутпаганлар, онынъ акында биз коьп эситкенмиз. Аьли суьйинемиз, атамыздынъ койылган ери табылды. Кашан да, коьзясларсыз болмады, ама олар – суьйиниш коьзяслар. Бизим атамыз Насип Зитляужев те атасын коьрмеген, болса да, ол бизге онынъ акында хабарлайтаган эди. Бизим юреклеримизде уьйкен атамыз дайым яшайды, – деп айтады М.Зитляужевтинъ унык кызы Зурида Бабаджанян. Коьплеген аьскершилеримиз дав отында янганлар, яшавын аямай, Аталыгымызды саклаганлар.
Макаламды шаир Гульфира Бекмуратовадынъ «Белгисиз аьскершиме» деген ятлавы ман тамамламага суьемен.
Бетлеринъде сенинъ ямгыр тамшылар,
Тас колларды шоьл еллери курыткан.
Кавга йыллар – оьткир тилли кылышлар,
Аналардынъ юреклерин авырткан.
Белгисиз яс, мен де сени куьтемен,
Сенинъ ананъ, карындасынъ, суьйгенинъ.
Узак ерде йыгыламан куьлледен,
Дайымлык от – меним куьйген юрегим.
Янады дайымлык от, юреклеримизди, янларымызды узактагы согыс отлары ман куьйдирип. Сол да кайдай маьнели, сол от янган шаклы эс те соьнмес, баьтирлер де мутылмас.
А.Найманов, шаир.
Черкесск каласы.
