Бурынгы тюрклерде ата-бабаларына, ясуьйкенлерге сый этуьв халкымыздынъ эдаплыгынынъ тамыры, онынъ аьдетлерининъ негизи деп саналган. Сол аьдет сонъында шоьл халкымыз ислам динине коьшкенде де, динимиздинъ асыл тиревлерининъ бириси болып калган. Аьлиги заманларда уьйшилигимизде ата-аналарымызды, ясуьйкенлеримизди оьрметлев аьдетимиз тоьменлеп барувы ман байланыста сыйлы Куран китабимизден алынган ата-анады сыйлав акында, бир неше язувларды келтирип, ясларымызга хабарламага токтастык.

Уллы Кудайымыз бизге ата-анамызга аьруьв кепте карамага эм оларды корлавдан эрек турмага оьзининъ бизге Мухаммад-пайхамбарымыздан (Алла оны оьзи разыласын эм саламласын) йиберген Куран китабинде язып беркиткен. Сонынъ бир неше аятлары ата-аналарды сыйлавды исламнынъ энъ бас йорыгы – ялгыз бир Кудайымызга бас ийуьвден тек бираз тоьмен орынластырган. Соьйтип, биз динимизде ата-анамызды калай сыйламага борышлы экенимизди коьремиз.
«Сизинъ Кудайынъыз сизге оннан баска эш кимге де бас иймеге керек тувыл экенин эм ата-ананъызга ийги кепте карамага керегин язып белгилеген. Ата-ананъыздынъ биреви эгер эсли ясына етсе, оны ман ашувлы соьйлеме, оларга кышкырма эм оларды сыйлап бил». (Куран 17:23).
Ата-анадынъ ягына карап бир каты соьз де айтылмага, бир суслы карав да этилинмеге тарык тувыл. Ата-ананъды сыйлав оларга бас июв болады, эгер аьдем ога борыш этилинип язылганды толтыра берип, Кудайымыздынъ разылыгына етпеге суьетаган болса.
Муннан сонъ Кудайымыз ата-аналарымыз бизим акымызда кайтип каьр шегип эм бизди кайтип аявлап оьстиргенлерин, керек ерде бизим эмишлигимиз уьшин оьзлерин курманламага да аьзир болганларын динге сенетаганлардынъ эслерине салады.
«Олардынъ алдында бойсынувлык эм саваплык пан басынъды ий эм: «Кудайымыз! Олар мени кишкейлей кайтип кыйналып оьстиргенлер, олардынъ куьналерин кешир», – деп айт». (Куран 17:24).
Кеширимли Алла-Тааладынъ суьйимлиги эм саваплыгы балалар ман ата-аналар арасындагы ийги катнасувлардан аьруьв коьринеди. Ол ата-аналарга тийиссиз кепте каравга каты карсылыгын салады.
Мухаммад пайхамбарымыз да (Алладан ога тынышлык эм разылык) бир неше кере ата-аналардынъ ыхтыярлары эм оларга ийгилик пен карав акында эсимизге салган. Бир кере онынъ йолдасларынынъ бириси: «Кайсы исти Алла-Таала баьрисиннен де бек суьеди?», – деп сораган. «Белгиленген заманда намаз кылувды», – деп яваплаган Алладынъ элшиси (ога Алладан тынышлык эм разылык). «Оннан сонъ?», – деп сорай берген анавы. «Ата-ананъа яхшылык этуьв эм оларга бойсынувлык», – деген пайхамбар (Алла оны разыласын эм саламласын). Соьйтип, биз ата-анага ийгилик пен карав ислам динимиздеги энъ де бас борышымыз – намаздан сонъ, экинши борыш болатаганын коьремиз.
Ата-аналар коьп заман узагында балалары акында каьр шегедилер, оларга карав бередилер, ама заманы еткенде, олардынъ оьзлерине де карав, эс этуьв керегеди. Балалар ата-аналары акында каьр шекпеге борышлы. Оларга йылувлык, саваплык, шыдамлык пан карамага тийисли. Сол ийгилиги уьшин Кудайымыздан савга бир шексиз де йиберилер, Иншалла!
Ата-аналарга тийисли карав беруьв аьр бир аьдем уьшин Еннетке орта капылардан кирмеге йол ашады. Ким оьзининъ ата-анасынынъ ясына дейим картайганша яшап, сонынъ оьзинде де Еннетке туьспей калса, оларды суьйикли пайхамбарымыз (Алла оны разыласын эм саламласын) уьш кере: «Булар наьсипсиз болсын!» – деп бетлеген. Соьйтип, пайхамбар (Алладан ога тынышлык эм разылык) оьзлерининъ картайган ата-аналарына суьйиниш бермеген балалар коьп затты йоятаганын билдирген.
Бир кере пайхамбарымыздынъ (Алла оны разыласын эм саламласын) йолдасларынынъ бириси ога келеди эм оьзининъ каласын согыс заманында коршалав уьшин атланмага деп оннан ыхтыяр сорайды.
Пайхамбарымыз (Алла оны разыласын эм саламласын) ога: «Сенинъ ата-ананънынъ биреви сама тириме?» – деп сорав береди. Сол аьдем ога: «Экеви де тири», – деп яваплайды. Мухаммад пайхамбар (Алладан ога тынышлык эм разылык) оннан: «Сен тагы да Уллы Кудайымыздынъ савгасын алмага суьесинъ, солайма?» – деп сорайды экен. «Солай», – дейди анавы да. Бу ерде аьдил эм саваплы Пайхамбарымыз (Алладан ога тынышлык эм разылык) ога: «Олай болса, сен аьли ок та ата-ананъа кайт эм оларга аьруьв этип карав бер!» – деген (хадисти Аль-Бухари эм Муслим йибергенлер).
Биз ата-аналарымыз мусылман болсын, болмасын оларга йылы юзимиз, таза коьнъилимиз бен карамага, олар акында каьр шекпеге борышлымыз. Оларга суьйимлигинъиздинъ теренлигин коьрсетеек болсанъыз, ата-аналарынъызга Алла-Тааладан куьн сайын да эмишликти тиленъиз.
Н.Арсланов.