Бизим Куьнбатар авылымызда оьз яшавы ман авыл-элге эм боьтен де аьлиги оьсип келеяткан яс несиллерге коьрим болган аьдемлер аз тувыл. Олардынъ бириси Амансылув Авез кызы Савкатова болады. Бу авыл абамыз (мага эней болады) быйылдынъ 27-нши тамбыз куьнинде тувганлы 80 йыллыгын белгилеек.
Ол муннан 80 йыл артта, Аталык согысы басланатаган 1941-нши йылда, Сылув-Тоьбе авылындагы Аджатаевлердинъ аьелинде тувган. Анасы Шашлыбек (яткан ери ярык болсын) кызалакка 2 яс толганда топырак болады. Амансылувды акасы Лукман асырап саклайды. Аданаслары Нугман, Адильхан, Амирхан, аьптеси Куьнсылув ога «Ак кенже» деген ийги соьзи мен эм «Ногайдынъ коьзи мал ман ашылган» деген насихатын берип, оны малды суьйип билмеге тербиялаганлар. Айткандай да, Аджатаевлерден Лукман баслап зоотехник, сонъ Ленин атындагы совхозынынъ директоры, Нугман – боьлик управляющийи, Адильхан ман Амирхан айтылган бас койшылар болып ислегенлер. Сол себептен Амансылув да сонъында яшавын койшылык иси мен байланыстырган.
1957-нши йыл Сталин атындагы колхозына председатель болып согыс ветераны Асан Межитов, онынъ ярдамшысы болып Лукман Аджатаев келедилер. Лукман ман бирге коьрмеге коьркли, нардай бойлы, аслам ойлы, коьгем коьзли ногай кызы Амансылув карындасы да келеди. Элбетте, ол Куьнбатардынъ мине деген йигитлерининъ акылын ушыртпай калмайды. Болса да, кыз сайлам яслардынъ ишинде орта бойлы ярасык кыпшак йигити Яхъя Оьтей увылы Савкатовты яратады. Оьзи айтканлай, онынъ суьйимине суьйимлиги мен явап кайтарады. Сол йыл ок та той болады.
Кой козылав шагында Яхъяды колхоз етекшиси Зарманбет Янполов сулыплы бас койшы, согыс ветераны Кульманбет Нурлыбаевке коьмекши, Амансылувды сонда сакмалшы этип йибереди. Койшыдынъ куллыгы кайдай экенин ислегенлер биледилер. Боьтен де, кой козылав заманында. Тоьл алув ислери кутылганда, Кульманбет Зарманбетке: «Досай, бу кардашынънан (Яхъядан) бир зат болаяк экен. Ога янъы туьзилген кой отарын бермеге болаяксынъ», – деп маслагат береди. Яхъяга насихатшы этип коьптен койшы кесписин бажарымлы юриткен Ахмат Сагиндиковты беркитедилер. Совет заманында сондай аьдет бар эди. Соьйтип, басланган олардынъ янъы яшав бактысы.
Отыз эки йыл узагында куллык эткен эри Яхъя, кайыниниси Исраил ман Амансылув-эней койшылыкта. Олардынъ бригадасында йыл сайын 750 ана койлар сакланып, аьр койдан 4,5-5 килограмм юн кыркылып, аьр 100 ана койдан 120-125 козы алынып турган. Сондай йогары ис уьстинликлери уьшин «Куьнбатар» совхозында Яхъя Савкатов басшылайтаган койшылар бригадасы тек районда тувыл, Дагестанда, Ставрополь крайында да белгили эди. Сол себептен Савкатовлар Сый грамота, дипломлар, акшалай баргыларды коьп кере алган. Оларга авылда энъ биринши болып кезуьвсиз «Жигули» автомашинасын баргы эсабында алмага ыхтыяр берилген. Койшы кыскаяклы Амансылув Савкатова «Ис данъкы» орденининъ 3-нши эм 2-нши дережелери мен савгаланган. «Ана данъкы» орденининъ 3-нши дережеси Амансылувдынъ оьз ана борышын алал толтырганына да аян шайыт болады.
Амансылув Авез кызы ямагат куллыгында да шолпа туьсип катнаскан. Ол авыл, сонъ район советининъ депутаты болып, халк тапшырмасын толтырып, орамга артезиан каздырганы эсимде. Совет заманында сондай ийги аьдет бар эди. Аьли ким депутат болганын да билмейсинъ.
Боьтен де, Амансылув Авез кызынынъ СССР профсоюзларынынъ XVII курултайына делегат болып айырылганы эсимизде сакланган. Сога бизим районнан делегатты Дагестан авыл хозяйство куллыкшыларынынъ профсоюз комитетининъ председатели А.Даиров 2 саьаттинъ ишинде тавып белгиленъиз деп буйырады экен. Эки саьат ишинде ол замандагы КПСС Ногай РК 1-нши секретари Бальбийке Аджибаева, совхозлардынъ директорлары, профком басшылары, парторглар делегат этпеге бир неше кандидатларды ойласып карайдылар. Ызында баьриси де бир тилден эм бир ниеттен курултайга делегат этип Амансылув Савкатовады айырадылар. Бу зат онынъ район ериндеги малшылар арасында уьйкен сый-абырайы бар болганлыгын аян шайытлады.
Амансылув аьли де авылдынъ ямагат яшавында ортакшылык этеди. Уьйшилигинде де куллыксыз карап турмайды, бавында туьрли оьсимликлер, шешекейлер оьстиреди.
– Бизим йыллар кыйынлы болса да, наьсипке, элимиз уьшин эмишлик йыллар эди. Хозяйствомызды туьрли йылларда Зарманбет Янполов, Зейнулла Кокеев, Аскерхан Аджиев, Эсманбет Куруптурсунов, Батирхан Махмудов басшыладылар. Олардынъ аьр бириси Куьнбатар авылында берекет болсын, аьр бир аьел оьрленсин деп коьп кыйын салганлар. Бизим несилимиздинъ аркасы ман совхозымыздынъ экономикасы да, социаллык яшавы да ийги ягына оьрленди. Несилимизде тил бирлик, бир ниетлик эм ис аьрекетлик сапатлары куьшли эди. Мен оьзим Савкатовлардынъ (Култаевлердинъ) аьелине 64 йылдынъ артында келин болып келип, мунда «батып калдым». Киндигим баска ерде калса да, оьзимди куьнбатаршы деп санайман. Акыллы кайынанамнынъ кылыгы, абырайы, аьдемшилиги мени коьп ийги затларга уьйретти. Баьри балаларымды да ол асырады, аьвлетлеримизди ога сенип, артымызга карамай, баьри куьшимизди де куллыкка бердик, – деп эскереди Амансылув Авез кызы.
Сондай куллыкшы абырайлы ясуьйкеннинъ яхшылыгы авыл-элимиз уьшин де яхшылык, коьнъилли шат байрам болады. Ол ушыны ман да солай, неге десе авылдынъ оьрленуьвинде, онынъ оьсуьвинде Амансылув Савкатовадай аьдемлердинъ уьлиси уьйкен.
С.Межитов,
Куьнбатар авылы.
Суьвретте: Амансылув Савкатова немерелери мен.
