Яшав – аьлемет зат. Инсаннынъ йолында сондай аьдемлер карсы келеди, кимди сен бир де мутып болмайсынъ. Сол йолыгыслар яркын эм мутылмас боладылар. Коьплеген аьдемлердинъ акында эситемиз, ама олардынъ эткен иси коьринмейди. Бар сондай аьдемлер, олардынъ соьзлери эткен ислерине тенъ боладылар, ерине еткериледилер. Сондай инсанлар халкы уьшин куллык этуьвди бас орынга салып яшайдылар. Аллага шуькир, сондай аьдемлер мен ногай халкымыз бай. Меним ердеслерим арасында да бар сондай инсан. Ол – меним авылымнан, баьрисине де оьз колын созып яшаган, аьлиги заманда «ол ким?» деп авылшылардан сорасанъ, тек ийги соьзлер эситесинъ. Коьп аьдемлер ога карап ымтылатаган эди аьр дайым, маслагатласатаган эдилер. Солардынъ кайбирисине ердесимиз ямагатта оьз орынын таппага маслагаты ман, иси мен демевлик эткендир деп шекленмеймен.
Сондай болып яшаган меним авылшым Роман Эслемесов. Онынъ атасы Абдулла Шабан увылы авылда сыйлы аьдемлердинъ бириси болган. Ногайларда сондай бир ырым бар, аьдемнинъ акында айтканда, онынъ атасын эсине аладылар. Ким болган онынъ атасы? Романнынъ атасы – Уллы Аталык согысынынъ ветераны, беларусь орманларында партизан отрядынынъ сырасында фашистлер мен согыскан. Ол давда миналар ман байланыслы куллыкларды эткен, белгили минер болган. Йигитлиги уьшин сыйлы ясуьйкенимиз орденлерге, медальлерге тийисли болган, солардынъ ишинде Кызыл Юлдыз ордени де бар. Абдулла Шабан увылы согыстан сонъ милицияда, совхозда иследи, «Сый белгиси» мен савгаланган. Ясуьйкенимиз авылымыздынъ сыйлы аьдемлерининъ бириси эди. Эслемесовлардынъ аьелинде 7 бала тербияланды.
Аьр бир аьдем аьелде коьргенин этеди, ата-анасынынъ уьйинде алган тербия савлай тукымнынъ келеектегисине оьз демевлигин этпей болмайды. Инсан ийги яде яман ислер этсе, онынъ акында «асылы ким» деп сорайдылар. Ата-аналар саьбийлеринде тек ийги касиетлерди кеплейдилер. Роман коьп балалы аьелде тувып-оьскен, кыйынлыклар да коьрген, сувыкка да, ашлыкка да шыныккан, агаларыннан сонъ кийимлерди кийген. Сол кыйынлыкларга карамастан, Роман уьйкенлерден тек ийги касиетлерди коьрим этип алган.
– Роман уьйкен аьелге коьмек этип, пайдалы болмага шалысатаган эди, анамыз бизди куллыксуьер этип уьйреткен, – деп эскереди Романнынъ карындасы Татьяна.
Авыл арасында бу аьел куллыксуьер аьеллердинъ бириси деп саналган аьр заман, яшавдынъ коьп кыйынлыкларыннан оьткен. Меним ата-анамнынъ эскеруьвлерине коьре, Роман айлак шалыскыр, оьзден, танъ яс болган. Ол атасы ман оьктемсийтаган эди, согыста эткен йигитлиги мен сукланган, оннан коьрим алган. Мектебти битирип, Роман Эслемесов правосаклав органларынынъ куллыкшысы болмага токтасады. Романнынъ акында баьриси де тек ийги соьзлер айтадылар. Мен оны ман узактагы сексенинши йыллар таныстым. Черкесск каласында бухгалтерлер мектебинде бийдай аьзирлейтаган предприятиеге шеккиши болып ислемеге келген эдим, мунда бийдайдынъ туьрли кеплери алынатаган эди. Куллык мага ярайтаган эди, мен ясуьйкенлердинъ маслагатын тынълайтаган эдим, оьз борышларымды яваплылык пан толтырмага шалысатаган эдим. Бир куьн мага халк тергев боьлигиннен аьдем келеятыр, баьри затты да тергеек деген хабар келди. Меним етекшим келип, мага «Анискин келеятыр» деп билдирди. Сонъында мен билдим, меним авылшым Роман Эслемесов оьзин исинде яваплы куллыкшы этип коьрсеткен эм ога «Анискин» деп айтатаган болган. Авылшылар арасында ол сый-абырай казанган, ким келсе де, олардынъ соравларын шешпеге, каьрин шекпеге шалыскан.
Мен ислейтаган боьлмеге узын бойлы, милиция кийимин кийген яс кирип, оьзи ким экенин, не уьшин келгенин айтып, мени мен танысты. Соьйтип, ол мени мен кешке дейим турды, автокоьликлерди шегип йиберемиз, арада бир ол коьликке олтырып, кайтип юклерди туьсиргенин карап келеди, коьликлердеги юклерди кайтарып, кайтадан шектирген заманы да болды. Мен яс болгангадыртагы, коркаман, куллыгымды мукаятта ийги этпеге шалысаман. Соьйтип, тергев биткен сонъ, ол меним касыма келип, уьндемей кесек заман олтырды.
(Ызы болаяк).
А.Тамакаев,
Росссия Федерациясынынъ Журналистлер союзынынъ агзасы.
