Оьткен юма сонъгы куьн, 28-нши кырк кийик айында Ногай район орталыгы Терекли-Мектеб авылында Ногай районнынъ 90 йыллыгына багысланган байрам шаралары айырым коьтеринъки коьнъил эм уьйкен халк шатлыгы кебинде оьттилер.

Байрамга келген район яшавшыларынынъ эм сыйлы конаклардынъ кувнак коьнъилин сол куьн танъда явган кесек куьзги ямгырдынъ оьзи де бузып болмады. Район паркынынъ энъ коьрнекли ерлеринде орынласкан баьри де авыл поселениелер термелери эм майданлары эртеннен алып оьз капыларын баьри келгенлерге де аштылар. Соларда аьр авылдынъ тарихи, экономикасы, маданияты, онынъ айтылган аьдемлери акында материаллар, халк кол усталыгынынъ алатлары, суьврет баннерлери аьр кимге де тувган еримиздинъ яшавы, согыс йыллары эм ис аьрекети акында хабарлайдылар. Айырым кепте коьрнеклиги, конакбайлыгы эм берекети мен Орта-Тоьбе, Куьнбатар, Кумлы, Карагас, Калинин, Ленин эм баска авыллардынъ термелери эм майданлары белгилендилер.

Туьске тамам сыйлы мерекеге багысланган шатлыклы йыйын Ногай район маданият уьйинде басланды. Йыйыннынъ президиумында – район етекшилери, республика орталыгыннан эм туьрли регионлардан келген конаклар, районнынъ сыйлы аьдемлери.

Йыйыннынъ басында Ногай район яшавшыларына каратылган Дагестан Республикасынынъ Аькимбасы Владимир Васильевтинъ кутлавы окылды.
Йыйында шатлыклы доклады ман «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасы Мухтарбий Аджеков шыгып соьйледи. Ол оьзи эм район Депутатлар йыйыны атыннан баьри район яшавшыларын, байрам шатлыгын боьлмеге келген оьрметли конакларды Ногай районнынъ 90 йыллыгы ман кутлады.
– Бизим район сав этносымыз уьшин маданият эм политикалык орталык болып келген эм келеди. Баьри ердеги ногайлардынъ коьз караслары бизим районымызга каратылган эм бизим етимислер, бизим кыйынлыклар элимиздинъ кайсы регионында яде ювык эм узак шет эллеринде яшайтаган аьр ногайды суьйинтеди эм навасызландырады, – деди район етекшиси.

М.Аджековтынъ соьзи мен, районнынъ бактысы – ол коьп несиллердинъ бактысы, олардынъ ис кыйыны, согыс йигитлиги. Олардынъ билимлери эм оьнерлери мен тувган еримиздинъ экономикасы эм маданияты оьрленген, инфраструктурасы туьзилген эм халктынъ яшав оьлшеми коьтерилген. «Биз айырым разылык сезимимиз бен оларга оьзимиздинъ муьсиревлигимизди эм сый-оьрметимизди билдиремиз», – деди ол.

Район басшысы Ногай районы аьр заман да Социалист Истинъ Баьтирлери – «Червленные буруны» патшалык заводынынъ койшылары ман оьктемсийтаганын билдирди. «Олардынъ кайратлы куллыгы ман айтылган грозненский йибек юнли койлар тукымы оьстирилген. Районнынъ согыс эм ис ветеранлары сонынъ оьрленуьвине уьйкен салдарлы косымын эткенлер. Биз 19-20-ншы йыллардынъ ортасында районымызды туьзуьв уьстинде белсенли катнаскан коьп миллетли Дагестан халкларынынъ ваькиллерине, туьрли йылларда районнынъ билимлендируьв, медицина, авыл хозяйство тармакларында куллык эткен орыс окытувшыларына, медиклерине, баска специалистлерине разымыз.
Биз оьзимиздинъ бу-рынгымыз эм аьлигимиз бен оьктемлимиз, ата-бабаларымыздан калган ян-коьнъил байлыгымызды аявлап саклаймыз», – деп белгиледи М.Аджеков.

Мухтарбий Кошманбетович районнынъ бас байлыгы – ол, бир соьзсиз де, онынъ куллык суьер, законды сыйлап билген эм Тувган Элине алал аьдемлери экенин айырып белгиледи. Олардынъ ишинде аьлиги замандагы ясуьйкен несиллер, данъклы ис ветеранлары – Йолманбет Агаспаров, Зубаир Аджибаев, Каирбек Юмартов, Фатима Ярлыкапова, Сталинат Заргишиева, Ази Теминдарова, Енали Копиев, Бегали Коккозов эм коьп баскалар.

Район аькимбасынынъ соьзи мен, ызгы йылларда бизим ердеслеримиздинъ туьзилис куллыгы эм Дагестан Республикасынынъ етекшилерининъ колтыклавы ман районнынъ бас хозяйстволык аьрекетинде эм социаллык тармагында ийги туьрленислер орын алып баслаганлар.

– Ногай районында, онынъ яшавшыларында буьгуьнлерде тувган районында социал-экономикалык эм ян-коьнъил туьрленислерин оьткеруьв уьшин баьри керекли яратувшылык эм туьзилис куьш-куваты бар. Биз каныгыслы ис аьрекетимиз бен район яшавшылары ийги яшасын деп, планларымыз яшавга шыксын деп баьри затты да этеекпиз, – деди М.Аджеков.
Байрам программасына коьре, белгили скульптор Коьшали Зарманбетовтынъ «Золотой кочевник» деп аталып ашылган оьнер выставкасы, суьвретшилер Осман Суюндиковтынъ, Мукминат Отевалиевадынъ эм Мархаба Мусауровадынъ суьвретлер выставкалары каравшыларды сукландырды.

Йыйында кутлав соьзлери мен «Ногайский район» МР Депутатлар Йыйынынынъ председатели Руслан Насыров, Карашай-Шеркеш Республикасынынъ «Ногайский район» МР аькимбасы Энвер Керейтов, «Южносухокумск» кала округынынъ аькимбасы Абдулла Абдуллаев, Нефтекумск кала округынынъ председатели Павел Леманов эм Нефтекумск кала округ администрациясынынъ аькимбасынынъ 1-нши орынбасары Алексей Заиченко, Астрахань каладынъ «Эдиге» ногай маданият орталыгынынъ президенти Эльдар Идрисов, Туркия элиннен келген аьлим Джавит Мовсунлю, ДР авыл хозяйство эм тамак-азык министрининъ орынбасары Адильхан Ганакаев, конъысы Шешен Республикасынынъ Шелков, Бабаюрт, Кизляр, Хасавюрт районларынынъ ваькиллери кутладылар.

Йыйында Дагестан Республикасынынъ миллет политикасы эм дин ислери бойынша министрининъ орынбасары Мурад Шафиев шыгып соьйледи. Ол бас деп Ногай район ямагатын республика етекшилери атыннан кутлады. Сонъ оьзининъ айырым шатлыклы борышын толтырды. Соьйтип, ол йогары трибунадан Яхья Кудайбердиевке Дагестан халк артисти деген сыйлы атты тапшырды. М.Шафиев сондай йогары «ДР ат казанган артисти» деген ат пан «Айланай» патшалык фольклор-этнографиялык ансамблининъ етекшиси Мурат Ваисовты, «ДР ат казанган врачы» деген ат пан «Ногайская ЦРБ» ГБУ врачы Эльмира Караевады, «ДР ат казанган савлык саклав куллыкшысы» деген ат пан «Ногайская ЦРБ» ГБУ медицина куллыкшысы Насипли Суюндиковады, «ДР ат казанган маданият куллыкшысы» деген ат пан «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ оьз хабаршысы Гульфира Бекмуратовады, «ДР ат казанган авыл хозяйство куллыкшысы» деген ат пан Червленные Буруны авылдынъ эгинши-фермер хозяйствосынынъ басшысы Адильхан Кулаевти, «ДР ат казанган насихатшысы» деген ат пан «Ногайский район» МР администрациясынынъ Ямагат палатасынынъ председатели Эльмурза Саитовты савгалады. Йырмадан артык белсенли район куллыкшыларына сол куьн Дагестан Республикасынынъ сый грамоталары, разылык кагытлары да берилди.

Шатлыклы йыйыннан сонъ стадионда район маданият аьрекетшилерининъ куьши мен аьзирленген «Ногай шоьлим – ата юртым» деген театрлык коьринислери мен уьйкен байрам концерти болып оьтти. Сонынъ сценарийин язган эм постановкасын аьзирлеген ДР ат казанган маданият куллыкшысы Сабират Абубекеровадынъ айтувы ман, театрлык коьринислерде ногай драма театрынынъ актерларынынъ ойнавы ман ногай халкынынъ туьзилуьвининъ тарихи коьрсетилинди. ДР ат казанган артисткасы Оразбийке Кокоева КЧР Халк шаири Фарида Сидахметовадынъ язган текстин окыганы аьр кимнинъ де ян оьзегиннен оьткен болар. «Бу монологтынъ ортасында – бизге кайсы заманда да тил бирлигимиздинъ, тыпаклыгымыздынъ кереклиги. Оьз тилимизди, аьдетлеримизди йоювымыз бан бирге биз оьзимиздинъ миллет баскалыгымызды, аьлеметлигимизди йоямыз эм ол зат тувган еримиздинъ тамырын курытады… Бизге халк болып сакланув уьшин бирлик аьлиги заманда айлак та керек. Муннан сонъ театр-лык коьринисте занъыраган бесик йыры, янъы баладынъ тувувы – ол халктынъ халк болып кайтадан тувувы, аягына турувы, оьз булакларына кайтувы, Уллы шоьлликтинъ оьлимсизлигин коьрсетуьв», – деди С.Абубекерова.

«Тувган куьнинъ мен, Ногай районы!» деген байрам концертинде Ногай районынынъ саният усталарыннан баска болып, Карашай-Шеркеш Республикасыннан келген айтувлы йырлавшылар Магомет эм Римма Утемисовлар, Астраханьнен «Тулпар» балалар биюв ансамбли, Тарумов районынынъ «Саьвле», Бабаюрт районынынъ хореографиялык ансамбльлери, Санкт-Петербургтан Дамир Абдурахманов эм баскалар катнастылар.

Стадионда «Ак билек» миллет куьреси бойынша ярысларда шоьлимиздинъ яс палванлары катнастылар. Сол куьн «Табан тирес», «Коьшпели халк ойынлары», «Ок атув» спорт базласувлары да кызыклы оьттилер.

Шатлыклы шаралар программасы сав куьн узагы созылып, кешки байрам шоу эм яркыраган от алатларын атувлары ман кувнак аьлде кутылды.

М-А.Ханов.
Суьвретлерде: район орталыгында байрам шараларыннан коьринислер.