Уллы Аталык согысында катнаскан аьдем буьгуьнлерде оьз алдына тарих, бизим миллетимиздинъ эрлигининъ шайыты эм оьз элине алаллыгын ыспатлайды. Согыс йылларда сондай йигитликти коьрсеткен ветеранларымызды биз мутпага керек тувылмыз, олар бизим келеектегимиз уьшин отты да, сувды да оьткенлер. Сол бизим киели борышларымыздынъ бириси. Биз аьр бир согыс катнасувшысы ман оьктемсиймиз эм олар акында эсти де оьмирлер узагында саклаякпыз.
Аьр бир аьелдинъ оьз баьтири де бар. Биз согысты тек суьвретлерде, кинофильмлерде, аьлиги заманларда Интернет тармакларында коьремиз. Бу йыл биз аьдеттен баскаша Уллы Енъуьв куьнин хош коьрип алдык. Алдынларда биз, 9-ншы Май куьнинде колларымызга согыста катнаскан кардашларымыздынъ, атайларымыздынъ суьвретлерин алып, уьйкен оьктемлик пен Оьлимсиз полктынъ сырасына туратаган эдик. А бу йыл болса, баьри шаралар да «виртуальный» дуныяда озды. Тек сол куьн байрам болган эм болаяк.
Бу йыл аьр бир аьдемде онлайн шараларда катнаспага мырсат болды. Мен де, сол санда болып, сол туьрли шараларда катнастым. Оьткен йылларда уныкларым атайларымыздынъ суьвретлери мен Оьлимсиз полктынъ сырасында юрген болса, бу йыл да сол суьвретлерди «виртуальный» майданларда халк коьрди. Полк. РФ. сайтына мен уьйкен оьктемсуьв мен согыста катнаскан атайларым Мустафа ман Танъгатар Карагуловлардынъ суьвретлерин йибердим.
Мен оьзим атайларымды коьрмегенмен, олар акында коьп зат та белгили тувыл. Тек аьлиги заманда бизде билдируьвлерди излемеге коьп мырсатлар бар болганнан сонъ, мен де оьз атайларымнынъ акында билдируьвлерди излевге шыктым.
Баслап мен олардынъ акында оьз кардашларымнан, олардынъ оьзлерининъ увылларыннан сорастырдым.
Мустафа атайымнынъ увылы Мавлидин, аьли ол Карагас авылында яшайды, атайдынъ тувган йылын айтты. Ол 1914-нши йыл тувган экен. Ол согыстан сонъ Гульгизар деген бек ярасык кызга уьйленеди, эм олардынъ аьелинде 6 бала тувады. Аьел бек татым яшаган. Увылынынъ билдируьвине коьре, аьелде ислемеге суьймейтаган аьдем йок эди. Балалар да, оьз алдыларына ата-анасына таяв болып, колларыннан келген ярдамды уьйшиликте этип турганлар. Аьелдинъ наьсиби коьпке созылмады, Мустафа атайымыз 1957-нши йылдынъ яз куьнлеринде дуныядан кешип кеткен.
Танъгатар атайым акында оьзининъ билгени мен Сраждин акам боьлисти. Танъгатар Карагулов 1916-ншы йылда тувган болган. Олар аьелде уьш увыл болганлар. Уьйкен агасы Язув 1910-ншы йылда тувган болган. Ол согыс басланган йылларда отыз ясларында болган, ден савлыгы да айлак аьруьв аьлде тувыл эди. Сога коьре оны аьскер сырасына алмадылар, ол тылда куллык этти. Ол балалары ман тавык фермада ислейтаган эди. Сраждин акамнынъ эскеруьвлерине коьре, Танъгатар атайымызга ювыклары суьйип, Ади деп айтатаган эдилер.
– Согыстан сонъгы йылларда атай бек куьшли авырыйтаган эди. Мен бала шагымды эске аламан, коьз алдыма атайымды да аькелемен, онынъ бир аягы йок эди. Танъгатар атай сол аягын согыста йойган эди. Согыстан сонъгы йылларда ол ат пан колхоз майданларды карайтаган эди. Ади атамыз 1967-нши йыл дуныядан тайып кетти, – дейди Сраждин Карагулов. Оьзим атам Шанев Язув увылы, акам, белгили ногай композиторы Сейпудин Карагулов эм баска ясуьйкенлеримиз бар заманларда баьтир атайларымыз акында билгенлерин де айтатаган эдилер, тек, оькинишке, айлак аз. Оннан сонъ мен авылымыздынъ (меним тувган авылым Орта-Тоьбе) белгили, согыс йылларда оьз яшавларын курманлык эткен, йигитлик коьрсеткен аьдемлери акында билдируьвлерди излев уьстинде куллык этетаган мектеб етекшиси Сапиет Межитовадан да олар акында сорастырдым. Сонда да меним ювыкларым акында коьп зат йок эди.
Олар экеви де агалы-инили Карагуловлар Ногай районымыздынъ Орта-Тоьбе авылында тувганлар, согыс басланган заманда Кизляр каласынынъ аьскерши комиссариаты ман аьскер сырасына алынганлар. Мине сондай билдируьвлер мен, мен «1941-1945-нши йыллар Эс китабиннен» карамага токтастым. Оьзимнинъ соравымды noreply@sbep9may.ru. сайтына йибергенмен, энди явап карап турыман.
Энди аталарымыздынъ эстелиги уьшин этеегимиз сол. Олардынъ эткенлери бизге, бизим балаларымызга, уныкларымызга – асабалык.
Марзиет Эсенова,
окытувшы.
Тукуй-Мектеб авылы.
