Айдан сонъ ай озып, куьннен сонъ куьн агып, Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллыгы якынлайды. Буьгуьнге дейим анайлар давдан кайтпай калган аьзизлерин эскерип, коьзясларын суьртип аладылар. Сондай авылдасларымыздынъ бириси Уллы Аталык согысынынъ катнасувшысы Биймурза Кульниязов эди.
Газета окувшыларым бу ким экен деп ойлап олтырмасын деп айтып озбага суьемен: бу агайымыз шоьлимиздинъ айтувлы улы Ахмат Кульниязовтынъ атасы. Агайдынъ Ахматтан уьйкен тунъгыш увылы Мамбет-агав эди. Бу куьнлерде Биймурза-агавдынъ кызы Кабират эм кенже улы Амзатхан Эдиге авылда оьмир суьрип турадылар. Амзатхан мени мен атасынынъ акында эскеруьвлер мен боьлиседи.
Дав басланган йыл Куьнбатар авыл яшавшысы Биймурза Кульниязовты Кизляр военкоматы аьскер сырасына шакырады. Дав йылларында тав-инженер саперлар батальонында аьрекет этеди. «Уьйимизде, анамнынъ сандыгында, атамнынъ 14 медали бар эди. Экиншилей, окытувшым Мавлидин Койлыбай улынынъ авызыннан эситкенмен: 1945-нши йыл давдан кайтып келгенде, атанънынъ омыравы медальлерге толы эди. Кайсы ногай аьелдедей болып, сол шайытламалар бизим аьелде де сакланмапты», – дейди Амзатхан.
Излегенге ыз табылар дегенлей, янъыларда Амзатханнынъ кенже увылы Мутаир (ол Шешен тарабында аьскершилик аьрекет этеди), Интернет аркалы россия аьскершилигининъ сайтына кирип, атайынынъ дав йыллардагы йигитлиги мен казанган савгаларынынъ бир неше шайытламаларын тапты. Сол шайытламаларга коьре, Биймурза Кульниязов 1942-нши йыл «За отвагу», 1944-нши йыл «За оборону Сталинграда» деген медальлер мен савгаланган экен. Агайдынъ баска савгалары акында шыгарылган буй- рыклар согыстынъ азабыннан себеп йойытылган деген ой келеди.
Давдынъ сеси соьнип, халкымыз парахат яшавга, курылыс, эгин ислерине урынады. Б.Кульниязов 1950-нши йыл Янъы авылга коьшип келеди. Сол йылларда авылда йылкыдан баска болып, туьелер де асылланатаган болган. Агай туьеши болып ислейди. Колхоз, сол туьелердинъ юнин кырк- тырып алып, оькиметке де береди. Солай ок Биймурза-агай оьзининъ туье арбасы ман пишен, аслык, ясылша тасувда коьп йыллар ислейди. Колхоздынъ бийдайын унга тарттырмага деп агай конъысы Тарумов авылынынъ тиерменине неше кере де барган. Ерли халк, туье асырав ман каьр шекпегенлер, аьжейипке калатаган болганлар. Оькинишке, халкымыздынъ сосы сулыбы да соьнип калды.
«Атам домбыра шалмага да бек уста эди», – деп эскереди Амзатхан. – «Йылкы саз», «Бота саз», «Калмык саз» деген сазларды яндырлатып шалатаган эди. Калмык сазды шалганда, домбырады аркасына салып, колларын калай да кайырып, домбырадынъ пернелери мен бармакларын ювыртып, кыздырып шалатаган эди. Атам булай айтатаган эди: «Туье ботасын алмаса, бурынгы домбырашылар «Бота сазын» шалып, туьединъ коьзиннен яс шыгартып, ботасын алдыратаган болганлар», – деп. Йылкыды сувгарганда да аьвелги сазшылар кайдай да бир сазларды шалатаган болганлар». Айванлардынъ, куслардынъ тиллерин биледи деген де сол тувыл ма экен?
«Терекбаев Мамбет деген агай да уста домбырашы болгандай коьремен, – дейди Амзатхан, эскеруьвин бардырып. – Ол бизим авылда колхозда бухгалтер болып ислейтаган Рашид деген кедесине Куьнбатардан келетаган эди. Атам Мамбет-агайды уьйге шакырып, тоьгеректеги ясуьйкенлер де йыйылып, домбыра шалып, бурынгы баьтир дестанларды йырлап, сарынларды шоьрелеп, уьйкен юбаныш курайтаган эдилер».
Алдыда уьйкен оьзгерис – Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллыгы. Сосы байрамда Элимиздинъ дав баьтирлери арасында Биймурза Кульниязовтынъ аты да данъклавга тийисли.
А.КАПЛАНОВ.
Эдиге авылы.
Суьвретте: Б. Кульниязов.
