Янъы йылдан алдын азык-туьликтинъ баасынынъ оьсуьви аьдет болып калды. Ызгы бир неше йыллардан бери биз сол иске уьйренгендей де болган эдик, ама уьстимиздеги йылда баалардынъ куьшли коьтерилуьви бизди кыйнамай болмады. Сол тынышсызланув коронавируслы юкпалы маразынынъ пандемиясы ман байланыста боьтен де куьшли болды. Бу йылдынъ март-апрель айларында элимиздинъ яшавшылары санавлы куьнлер ишинде туькенлердеги уьндириклерди босаттылар. (Туькен иелери тез арада оларды толтырдылар).
Аьдемлер дуьги, секер, шай, туз эм коьп баска азыкларды толтырып алып, «кыйын заманларга» аьзирлендилер, неге десе коьбиси сонынъ келеегине ынандылар. Кене де, бу куьнге дейим айлак авыр аьллерге калганымыз йок. Тек танъла не болаягын бирев де айтып болмайды, болмаса да аьр бир инсан ийгиге сенеди. Сол айларда аьдемлер керек-керексиз азыкларды артык-артыгы ман алувынынъ бир себеби – баалардынъ оьсуьви болды. Айлак артык алып, алганларын зая этпегенлер (азыклардынъ баасы оьскенше) разы болганлар да аз болмагандыр.
Язлык эм яз айларында азык-туьликлердинъ бааларынынъ коьтерилуьви аз болса, куьз айларында кендирмайдынъ, оьтпектинъ эм коьп баска азыклардынъ баасы бир неше кайтага оьсти. Онынъ кайдай себеплери бар экен? Эгер озган йыл кендирмайдынъ бир тоннасы 68 мынъ маьнет болган болса, быйыл 74 мынъ маьнеттен артады. Туькенлерде майдынъ 1-2 литр сисесининъ баасы 20-50 маьнетке оьскен. Ол август айында дуныя рыногында майдынъ баасы 40 %-ке коьтерилуьви мен байланыслы. Кендирмайдынъ баасынынъ коьтерилуьвининъ экинши себеби бу йылдынъ яй эм язы айлак кургак болувы ман байланыслы. Белгиленген майдынъ онъысы озган йыл ман тенълестиргенде 15, 4 миллион тоннадан 12, 2 миллион тоннага туьскен. Язда элимиздинъ етекшиси мен куьзге дейим шет эллерге кендирмайдынъ экспортын токтатпага буйырык берилген.
Азыклардынъ энъ де сыйлысы – оьтпектинъ баасы да коьтерилген. Эгер кендирмайдынъ элимизде онъысы быйыл осал болган болса, бийдайдынъ онъысы бай болган. Аьше не уьшин оьтпектинъ баасы оьскен экен? Районымыздынъ туькенлеринде оьтпектинъ баасы 20 маьнеттен 23-24 маьнетке оьскен. Баска регионларда болса, оьтпек оннан да баа. Оьтпек пен бирге уннынъ баасы да коьтерилди. Халкымыздынъ коьп азыклары ун кулланылып аьзирленеди. Онынъ баасынынъ оьсуьви боьтен де коьп балалы аьеллерге кыйын.
Кара ярмадынъ баасы да туьрлене турады. Быйыл кара ярмадынъ онъысы осал болган, ондай осал онъыс ызгы он ети йыл ишинде болмаган экен. Соны ман онынъ баасынынъ оьсуьви де байланыстырылады.
Баалардынъ оьсуьвине коронавируслы юкпалы маразынынъ пандемиясы демевлик этеди деп анълатув янъылыс. Онынъ акында Россия Президенти Владимир Путин экономикалык соравлар бойынша кенъесте айткан. Президенттинъ соьзлери мен, элимизде азыклардынъ баасынынъ оьсуьви оларды дуныядагы баалар ман тенъ этпеге эм экспортлы амалларды кулланмага шалысув ман байланыслы болмага болады. В.Путин тез арада азыклардынъ баалары коьтерилуьвин токтатар уьшин, амаллар кулланмага буйырык берген.
Янъы йыл байрамы куьннен-куьнге ювыклай береди. Бу йыл коронавируслы юкпалы маразынынъ пандемиясы ман байланыста халктынъ суьйикли байрамын белгилев аьдеттегиннен баска болаяк. Яшавшылар уьшин туьрли шаралар уйгынланып, озгарылмаса да, аьр бир уьйде байрам сыпырасы курылаяк. Быйыл байрам сыпырасын курувына, солай ок байрам азыкларын аьзирлев уьшин алдынгы йылларга коьре коьпке артык карыж шыгарылаягы да баьрине де белгили.
Узын соьздинъ кыскасы, баалар йылдан-йылга оьсе турадылар, сол ис, оьзек те, бизди суьйиндирип болмайды. Баалар оьсуьв орынына кыйын ак коьтерилсе, сол аьр кимге де куваныш аькелер эди.
Н.Кожаева.
