Тезден Ногай районымыз туьзилгенли 90 йыл толувын белгилеймиз. Аз заман тувыл, бир аьруьв яшаган аьдемнинъ яшав оьмири. Сол Ногай районымыз туьзилгенли 90 йыл ишинде оьзининъ 83-нши йыл узагында яшав оьмирин суьрип келеди Шора Абдулмежит увылы Аджибаев (суьвретте). Онынъ бала шагы, яслыгы, эсли шагы, картлыгы Ногай районында оьтип барады. Оьзи де районымыздынъ оьрленуьвине, оьсуьвине коьп куьшин салып келген аьдем.

Шора Абдулмежит увылы буьгуьнлерде Ногай районымыздынъ энъ де эсли аьдемлер санында, солай болганда ол район яшавында болган туьрленислер акында бек аьруьв де биледи.
Шора Аджибаев Ногай районымызда байланыс тармагында ис аьрекетин бардырган. Онынъ хабарлавына коьре, ол сол тармакты 60-ншы йылларда етекшилеп баслаган.

– Мен байланыс тармагына келгенде район орталыгымызда 12 телефон бар эди. Соны ман да соьйлев тыныш тувыл эди. Оьзининъ йорыклары да, кыйынлыклары да бар эди. Мен ис аьрекетимди баслаган йылларда 100 телефон салдык, аьдемлер бир-бириси мен соьйлеп, куванышлары ман боьлисип турдылар. Ол бизим районымызга уьйкен янъылык эди. Суьйинишимиз соны ман соьнмеди, 1967-нши йылда АТС салдык. Аьр бир авылга 50-сер номер берип, телефонлар салдык, авылларда 8 станция ашылды. Сол йылларда Орта-Тоьбе, Эдиге, Нариман авылларында почта боьликлери ашылдылар. Сол авыллардынъ яшавшылары баска калалардагы ювыкларына посылкалар, акшалай коьшируьвлер, хатлар йиберуьвлер этип басладылар. Сол да бир онъайлык эди.

Бас каламызга билдируьв этеек болсак, бек кыйын эди. Баслап Кизляр каласына байланыс аркалы шыгатаган эдик, оннан сонъ олар бизди Махачкала ман байланыстыратаган эди. Сол затлар бек уьйкен кыйынлыклар тувдыратаган эдилер, – дейди Шора Аджибаев.

Сол йылларда онынъ куьш салувы ман Ногай районында уьш каналлы байланыс салынды. Онынъ хабарлавына коьре, ол оьзи Москва каласына барып, сол байланысты салмага тийисли алатларды аькелген.

Шора Аджибаев оьзи коьп юрген эм коьпти коьрген аьдем. Шора Абдулмежитович мени мен хабарласа келип, коьп йыллар артта райкомга биринши секретарь болып куллык этпеге келген Г.Ржевскийди де эсине алды. Ол бизим районымызга аз куллык этпеген эм оьрлендируьвге де оьз куьшин салган экен.

– Г.Ржевскийдинъ етекшилеви астында бизим районымыздагы «Шоьллик маягы» газетасынынъ редакциясынынъ, райкомнынъ меканлары, кырдан келип куллык этетаган окытувшыларга (сол йылларда бизде оьзимиздинъ специалистлеримиз йок эди. Бизим районымызга коьбисинше баска миллет окытувшылар келип куллык этетаган эдилер) турак уьйлер курдырды, – дейди сыйлы аксакалымыз.

Айтылган язувшымыз, коьплеген ийги адабиат шыгармаларынынъ авторы, Уллы Аталык согысынынъ ветераны Бадий Явлан увылы Аджигельдиевтинъ де райком председатели болган йылларды да Шора-атайымыз эсине алды.

– Онынъ куьш салувы ман Ногай районына янъы авыл косылган. Бадий Явлан увылынынъ тилек салувы ман Калинин, Ленин авылларынынъ яшавшыларыннан кетип, Янъы Ленин аьлиги Эдиге авыл курылды. Сол авылдынъ туьзилуьви районымызга уьйкен экономикалык косым болды. Сол ерлерде аьдемлер манъгазыларда яшап, бавлар оьстирдилер. Биринши йыл ок, олар кайдай туьрли ясылшалар да оьстирдилер, район орталыгымыздынъ туькенлеринде кайдай аьруьв бадыржанлар, огурцелер эм сондай баска ясылшалар сатылынып басладылар. Уьш йылдан сонъ емислер де болдылар. Бес йылдан сонъ дуьги де онъ аслык берди. Район яшавшыларымыз, боьтен де балалар ден савлыкты беркитуьв витаминлерди алдылар.

Сол Бадий Явлан увылы Аджигельдиевтинъ куьш салувы ман курылган «Янъы Ленин» колхозынынъ биринши председатели Магруп Джумаев эди, – деген кызыклы хабарын ясуьйкенимиз айтады.

Элбетте, ис аьрекет белсенли юретаган заманлар эди. Аьдемлер де баьри куьшлерин район экономикасын, маданиятын оьрлендируьв уьшин салатаган эди.
– Буьгуьнлерде район орталыгымызда аьрекетин бардыратаган ямагат организациялары тийисли куллыкларды юритпейдилер. Районымызда аьрекетин бардыратаган аьр бир аьдем шынты намысы ман ис борышларын толтырса, баьри зат та илгери юрер эди, – дейди коьпти коьрген эм билген Ш.Аджибаев.

Г.Сагиндикова.