Норильск каласындагы ерли ногай миллет маданият автономиясы 2010-ншы йылдынъ белсенли ногай аьрекетшилерининъ куьби эм Ораз-Магомед Кельдали увылы Зарманбетовтынъ етекшилиги мен туьзилген. 2018-нши йылдынъ караша айынынъ 16-ншы куьниннен алып сол ямагат организациясын мен, бу сыдыралардынъ авторы, етекшилеп басладым.
Ерли миллет-маданият автономиясынынъ председатели этип сайлаяктан алдын, Ораз-Магомед Кельдали увылы мени аста-аста ямагатлык аьрекети мен таныстырып баслады. Бас деп ногайлар катнасатаган шараларда ортакшылык эттим. Янъылыклар киргизеегине сенип, сол ямагат организациямызга ол ясларды косып келген.
Бу «Заполярный сабантойы» деген шара ямагат организациядынъ яшавга шыгарылган экинши проекти болады. Биринши проекти 200 мынъ маьнет акша карыжына Ораз-Магомед Кельдали увылынынъ етекшилиги мен уйгынланган. Сол акша карыжларына кийимлер, музыкалык техникасы алынып, кала китапханасында, конакларды ашатув ман концерт оьткерилген эди.
«Заполярный сабантой» байрамы меним уьшин яшавга айландырылган биринши проекти болады. Мен сабантой байрамына Эркин-Халк авылында бала шагымда коьп барганман. Норильск каласында сабантой байрамын кенъ озгарув деген ой мага эки йыл артта келген эди. Сол мырадым акында мен Ораз-Магомед Зарманбетов пан боьлистим. Ога меним ойым бек ярады, ама байрамды озгарувга коьп амаллар керек эди. Ораз-Магомед Кельдали увылы Норильск каласынынъ административлик практикасы бойынша етекшиси Лидия Александровна Леу мен соьйледи. Эм ол сол соравды миллет ямагат организациялардынъ катнасувы ман оьткен консультативлик советинде кала етекшиси алдына салды. Оннан алдын биз тюрк халкларынынъ ваькиллери мен Яслык орталыгы меканында Лидия Леу эм миллет ямагат биригуьвлери иси бойынша алдышы специалисти Светлана Иванина ман йыйналган эдик. С.Иванина бизге Норильск Никели атыннан «Янъы мырсатлар дуныясы» деген саваплык программасы бойынша социаллык проектлер ярысында катнаспага болаягымыз акында билдирди. Баьри организациялар да, татар миллетли белсенли аьрекетши кыскаяклыдан баска, яваплыкты алмага тартындылар. Ол проект язаяк болды. ОразМагомед Зарманбетов та меннен сол исти мойыныма алып болаякпан ма деп, сорады. Мен де разылыгымды бердим. Оннан сонъ С.Иванинадынъ ярдамы ман 1 миллионга проект яздым эм енъуьвши болып шыктым. Баслапкы кезеклерде меним йол коьрсеткишим Светлана Иванина болды. Ол мени проектлер туьзбеге уьйретти. Ногайлардан биринши болып проектке оьз уьлисин косканлардынъ бириси Магира Мамурова болады. Ол «Сабантой» деген темасына балалар бавлары ара суьвретлер ясав, кол усталыгын сынав бойынша ярысын озгарган. Баска болып, ол концерт программасын да уйгынлаган. Ога сол затта Емисхан Джумагишиева, хореограф Зульфия Толемишева, спорт шараларын Муратали Сейдибаталов етекшилеви мен, Солтанбек Саламатов, Арслан Куруптурсунов кол куьрес, табан тирес, гирь коьтеруьв, аркан тартув спорт кеби бойынша турнирин озгарувы ман ярдамластылар. Миллет кол усталык алатларынынъ выставкасын, миллет асларынынъ даьмин таттырувды Айгуль Аджекова уйгынлады. Коьплеген туьрли асларын уьйлериннен ногай кыскаяклылары да аькелген эдилер. Казак миллетининъ ваькиллери де оьз термесин беруьви мен ярдамластылар. Терме ишинде олар оьз выставкасын да уйгынлаган эдилер. Концерт программасына башкир миллети де оьз уьлисин косты.
Оьз оьнерлери мен «Найманки» деген ногай биюв коллективи, йырлавшылар Селима Илисханова, Емисхан Джумагишиева, Амир Мамуров, Эдиге Беккишиев те боьлистилер. Баска болып, «Ирбис» деген осетин халкынынъ биюв ансамбли мен уьш биюв коьрсетилди. Байрамда башкирлер де, казаклар катнастылар.
Байрамды Салима Илисханова эм Магира Мамурова юриттилер. Шарамызга конак болмага шакырылган Эдиге Куруптурсунов концертти тегин юргистти эм йырлары ман йыйылганлардынъ коьнъилин коьтерди. Концерттен сонъ да, байрамга йыйылган ногайларга деп, ана тилинде йырларын саз алаты домбырада саьатке ювык йырлап эситтирди. Сол зат уьшин ога уьйкен разылыгымызды билдиремиз. Байрамларда сол кадер аьдем бир де йыйылмаган болар. Сол зат бизди де, кала администрациясын да, грант беруьвшилерди де суьйиндирмей болмады. Бизди, ногайларды, тек ийги ягыннан билсин деп, байрам бизди тагы да куьшли тыпак этсин, яслар бизде сондай байрам барын коьрсин деген мырат пан, савлай кала яшавшыларын оьз маданиятымыз бан таныстырдык. Бизди келеек йылда да сондай проектлерде катнаспага шакырдылар. Биз онда да ортакшылык этпеге мыратланамыз. Сонынъ уьшин биз проектти караша айынынъ сонъына дейим аьзирлемеге керекпиз. Бизге каладынъ тысындагы янъы майданда озгармага болатаганымыз акында билдирдилер. Онда Норильский Никели бизге тегин тир, сахна береек. Биз онда шараларымызды келеекте озгармага болаякпыз. Соьйтип байрамымыз дослык аьлде оьтти.
К.Ибрагимов,
Норильск каласындагы ерли ногай миллет-маданият автономиясынынъ председатели.
Суьвретте: байрамнынъ оьтуьв мезгили.
