Аьел – инсаннынъ яшавында энъ де маьнели, энъ де киели. Аьелдинъ ийги деген баалыкларынынъ бириси аьел аьдетлери болады. Анъламлык, бир бирисине сенимлик, тувган аьдемлери акында каьр шегуьв, ортак суьйинишлер – аьр бир аьелдинъ негизи. Мунда сени суьедилер эм куьтедилер. Узактан уьйге кайтув – уьйкен куваныш.
Мага коьре, аьелдинъ бас баасы – сенимлик. Сол сезим бар ерде, ялганлыкка ер болмас. Аьелдинъ баска баалыгы – суьйим. Суьйимнен басланады аьр бир аьел. Бир-бирисине сый этуьв – тагы да бир баалык. Энъ де татым, ийги аьеллерде балаларды ясуьйкенлерге сый этуьв сезимде тербиялайдылар. Соьйтип, Уьйсалган авылында яшайтаган Ариф эм Зульфия Кожаевлердинъ аьели бу баалыклар негизинде туьзилген эм коьплеген йыллардан бери кулланылып келедилер. Эндиги йыл коькек айында Кожаевлердинъ аьелине 30 йыл болады. Аьлиги заманда Ариф Зиявдин увылы эм Зульфия Магомедали кызы балаларга, уныкларга куьезленип турадылар.
Меним эсимде, олар кайтип яп-яс болып бизим авылга келгени. Биринши увылы Юсуп кишкенекей бала эди, сонъында бу авылда Юнус, Зарина, Зафира тувдылар. Аьлиги заманда олар уьйкен, Юсуп пан Зарина оьз аьеллерин де курдылар. Юсуп Нефтекумскта политехнический колледж битирди, аьлейи Уьйсалган авыл мектебинде орыс тил эм адабиат окытувшысы болып ислейди. Юнус Моздок каласында политехнический колледжде биринши курста окыйды. Зарина Пятигорск каласында фармацевтический колледж битирди, кишкей кызы Зафира авылда мектебте 9-ншы класста окыйды. Ол окытувшы болмага ниет этеди.
Зульфия Магомедали кызы Махачкала каласында Дагестан патшалык педагогикалык институтынынъ био-химический факультетин кутарган. 29 йылдан бери Уьйсалган авыл мектебинде ислейди, ызгы йылларда мектебти етекшилейди. Оьз исин яны ман, юреги мен суьйген инсан баьри куьшин де мектебти оьрлендируьвге салады. Сол ниетинде ян йолдасы Ариф ога тирев эм коьмекши болады. Сога коьре болар, олардынъ аьелинде аьр заманда да анъламлык, суьйим бас орында турады. Аьелдинъ басы Ариф Зиявдин увылы ер мен каьр шегеди.
Аьелди курмага тыныш, ама оны саклавга шыдамлык керек. Коьплеген йыллардынъ артында бир уьйкен аьел яшаган, онынъ саны 100-ге дейим еткен. Бу аьелде бас орында тынышлык, суьйим, макулласув турган деп айтадылар. Сол аьелдинъ акында хабар бу ерлердинъ патшасына да етеди. Ол келип, аьелдинъ басыннан сорайды: «Кайтип сиз бир-биринъизди оьпкелетпей, урсыспай яшайсыз?» Аьелдинъ ясуьйкени ак кагытты алып, бир затлар язады. Патша алып караса, сейирге калады. Кагытта юз кере бир соьз язылган болган – анъламлык. Соьйтип айтылады аьел акындагы таварыхта.
Кожаевлердинъ аьели татым эм уьйкен. Янъыларда олар Арифтинъ анасы Роза Умар кызынынъ 80 йыллык мерекесин белгиледилер. Карасанъ, куьезленмей болмайсынъ, йылувлыкка орап, оьрге салдылар анасын увыллары, тетесин – уныклары эм немерелери. Соьйтип, ясуьйкенге сый этип, кишкейлерге тирев эм ярдамшы болып уьйретедилер Кожаевлер аьелинде яс несилди. Сол да бек ийги зат, келеекте де сол ийги аьдетлер мутылмас.
Янъыларда савлай элимиз бен аьел куьнин белгиледик. Тек сол байрам куьн тувыл, аьеллеримизде куьн сайын ийгиликлер болып турсын.
Г.Бекмуратова.
Суьвретте: Кожаевлердинъ аьели.