1969-ншы йыл. Мичуринск каласындагы педагогикалык университетин тамамлаган сонъ, 22 ясларындагы кыз Тамбов областининъ авылындагы балаларга билим бермеге бараман, деп аьзирленеди. Ама бакты онынъ яшав йолын оьзинше онълады. Буьгуьнлерде Тамара Алексеевна Истомина Ногай районынынъ Кумлы авылында оьмирининъ яртысын яшап келеди. Оьз яшавынынъ 40 йылдан артыгын билимлендируьвге багыслап келген.
Тамара Алексеевна оьз кыймаслары ман кайтип белгисизликке келгенлери, Ногай шоьлин тамдагы картада коьргени эм ол кайсы ерде орынласканын ойына да аькелип болмаганы акында буьгуьнлерде уьйкен йылувлык пан эсине туьсиреди. Олар бир неше аьдем болып Россиядынъ кубыла бетине йолландылар. Кызлардынъ кайбиревлери Кизилюртовский районында йолда, баскалары Кизляр каласында калдылар, уьш кыз Ногай районына дейим келди.
Элбетте, баслапкы йыллар бек авыр болды. Ерли аьллерге уьйренмеге, келиспеге туьсти. Шырак янмайды, сув йок, оьтпек сатып алып болмайсынъ, туькенлерде азык-туьликлер аз, ер-ерде таныс болмаган тилде соьйлев. Ама коьп заман кетпей, ол оьзине кыймаслар тапты. Соьйтип, сары тамбыз айынынъ 15-нши куьни де етип калды. Сол куьн Кумлы авыл орта мектебининъ етекшиси оны ис орыны ман, ис коллективи мен таныстырды. Мектеб бир неше сыланган кербиш уьйлерден туьзилген эди. Тамара Алексеевнадынъ эскеруьви бойынша басында бек авыр болды, балалар орыс тилди билмейтаган эдилер, билимлери де тоьмен болган. Неге десе методикалык кулланмалар, сулыплы куллыкшылар танъкылык заман болган, коьплеген окытувшылар тек туьнегуьнлерде оьзлери мектебти тамамлаган эдилер.
Заманлар сувдай болып агып кеттилер… Оны 1985-нши йыл мектеб етекшиси этип айырадылар. Сол йылларда Кумлы авыл орта мектеби уьйкен тамамларына, бийик етимислерине етисип келди. Мектебимизге Карашай-Шеркеш Республикасыннан окытувшылар сулып алмага келип баслайдылар. Авыл окытувшылары оьзлери де конъысы районларга барып сулыплары ман боьлистилер.
Тамара Алексеевна етимисли методист болды. Дерислерден баска, ол класстан тыскы дерислерине уьйкен эс берди. Окувшылар ятлавлар окыганлар, шыгармаларды сахнага шыгарып келгенлер. Айырым эсти балалардынъ ата-аналар ман исине берип келди. Тамара Истоминадынъ уьйкен усталык пан юриткен орыс адабиаты бойынша дерислерине онынъ ис йолдаслары суьйип келетаган эдилер.1992- нши йыл 11-нши класста окыган шагымда эсимде онынъ кабинетининъ касыннан оьтуьвимде, ол адабиат дерисин юритетаганын эситип, мен кайда бараятырганымды да мутып, ашык эсиктен токтап карап калдым. Онынъ шыгармадагы персонаж кебине савлай кируьви, деристи усташа юритуьви биревди де тынышына калдырмаган. Тарих дериси юреди деп ойламага болаяк эди. Халк арасында адабиат эм тарих дерислери «аьптели-синълили» дегени босына айтылмаган болар. 1992-нши йыл сулыплы педагог тагы да окытувшылык аьрекетине коьшеди. Сол йылларда коьрсеткен етимислери уьшин ол коьплеген савгаларга, баргыларга тийисли этиледи. Ол Дагестан Республикасынынъ ат казанган окытувшысы, Россиядынъ энъ ийги окытувшысы деген сыйлы атларына тийисли болган, Президент Грантынынъ иеси болады. Коьплеген йыллар аттестационлык комиссиясынынъ агзасы, МО депутаты болган. Оькиметтинъ, Билимлендируьв министерстводынъ Сый грамоталары эм савгалары ман савгаланган. Оны буьгуьнлерде де эслеринде тутадылар, эткен исин белгилеп келедилер. Дагестаннынъ 100 йыллыгы белгиленеек куьннен алдын, оны биз Кумлы авыл маданият уьйине конакка шакырган эдик. Ол оьзининъ тыныш болмаган ис аьрекети, аьели, уныклары акында йылы хабарлады. Окытувшы кыскаяклы оьзининъ коьп йыллар бойы касында яшап келген авылдаслары акында йылы айтады, олар ман буьгуьнлерде де катнасын уьзбей келеди. Тамара Алексеевна ман онынъ выпускниклери, окытувшылар бек оьктемсийдилер. Ол оьзининъ канатынынъ астыннан, дайым оны эслеринде саклаган, коьплеген выпускниклерининъ несиллерин янъы яшав йолына салган.
Тамара Алексеевнага берк ден савлык, узак оьмир сагынамыз, оны ман келеекте де коьп йолыгыслар аьзирлеегимизге уьмитимизди йоймаймыз.
Эмма Мурзаева,
Кумлы авылынынъ маданият уьйининъ етекшиси.
Суьвретте: Кумлы авыл китапхана куллыкшысы Р.Менлиалиева, Т.Истомина эм маданият уьйининъ етекшиси Э.Мурзаева.
