Яйдынъ яйнаган куьнлери, окувшылардынъ тыншаювлары артта калды. Буьгуьн савлай элимиздинъ балалары мектеблердинъ капыларын аштылар.

Атааналардынъ сезимлери буьгуьн туьрли деп ойлайман. Бир яктан, уьш ай узагында уьйде олтырган балалар эндиги окып баслаганына суьйинедилер, баска яктан янъы окув йылы басланувы ман байланыслы шыктажыларды эсине алса, суьйиниш коьп кереге кемийтаган болар. Аьлиги заманда окувга балады аьзирлев тынышлардан тувыл. Меним эсимде, биз окыган заманда «модный» кийимлер, портфельлер йок эди. Йылдынъ басында мектебке кийилетаган форма ман фартукты анамыз алатаган эди, соны сав йыл бойынша киетаган эдик. Тек конъысы Орта-Тоьбе авылына 9-10- ншы классларга окымага бараякта биз кыймасым ман узын юбка ман кыспа тиктирген эдик. Сол заманда сондай болгандыртагы «мода». Аьлиги заманда да бир-бир мектеблерде бирдей кийим киедилер. Соны бек ийги коьремен, неге десе кайдай ярасыклы болып коьринедилер балалар мектеб кийимлери мен. Бир-бириси мен базласып кийинетаганлар да бар, сол заман уьйкен класста окыйтаган кызларды окытувшылар ман адастырып та каласынъ. Быйыл озган йылга коьре, баьри затларга да баалар оьскен. Мен мектебке баратаган балалары бар танысларыма соны ман байланыста бир неше сорав бердим. Озган йыл ман тенълестиргенде, баалар оьстиме экен? Орташа неше маьнет акша шыгады экен балады мектеблерге аьзирлев? Туьрли аьдемлер туьрлише яваплайдылар. Биринши класска балаларды аьзирлев бираз баа олтырады. Сондай баладынъ анасынынъ айтувы ман, быйыл мектебке бараяк балага ол 40 мынъ маьнет акша шыгарган. Ойлап карасанъ, кайдай коьп, ама санаганда, сол санга келип калады. Биревлер озган йыл кийген кийимди кийдиредилер, ама бала яй куьнлеринде оьсип те кетеди. Бир анадынъ айтувы ман (калада яшайды), янъы окув йылына аьзирлик коьруьв мен байланыста баьри каьрин де ата-аналар комитети коьреди, класс пан акша йыйналады эм баьрисине де бир этип калем, тептер, окув китаплер алынады. Соьйтип те этпеге болады. Бирдей кийим киймеге керек дегенимнинъ де маьнеси йок тувыл. Класста баьриси де бир болса, осал яшайтаган аьеллерден балаларга тыныш. Йыл сайын янъы кийим алып болмайтаган ата-аналардынъ балаларына класста куьлетаганлар да болады. Бу ерде окытувшыдынъ орыны бек уьйкен эм маьнели. Кашан да, ата-аналардынъ оьз аьвлетин тербиялап болувга коьп зат бойсынады. Биревлер балаларын баскалардан артык коьрмеге суьедилер, баскалар балаларын сенинъ кийиминънинъ баасы ишки дуныянъды коьрсетпейди деп уьйретеди. Коьбисинше, сол ишки дуныя колай кийимнен де колайсыз болады. Уьйде сен не зат киймеге де боласынъ, тек мектебте сен баьриси мен де тенъ. Окытувшы да окувшылары ман бу темага соьйлемеге керек. Эгер ол оьз исин класста дурыс этип бардырса, сондай маьселе болмас. Китаплер, аьр бир сабактан ис тептерлер, соларга да коьплеген акша шыгады. Буьгуьнлерде мектеблерде китаплер етпейдилер, сатып алмага туьседи етпеген китаплерди. Сол да шыктаж болады. Баламыз мектебке барса, суьйинемиз, оьсип, билим дуныясына абытлайды деп. Тек балады мектебке аьзирлев тынышлардан тувыл. Кене де оькимет коьп балалы аьеллерге сардарлы коьмек этеди. Сол да ийги косым болады балаларга керекли кийим, тептер, калем эм баска затлар алмага. Специалистлердинъ айтувы ман, балады мектебке аьзирлев орташа 14 мынъ маьнет болады, товарлардынъ 60 проценти онлайн йорыгы ман алынады (интернет-туькенлер). 2022- нши йыл баьрисиннен коьп мектеб кийимине косылган (25%), бала аяк кийим – 15 %, портфельлер – 14 % баа болган. Бу санлар орташа алынган, ама аьр бир ата-аналар балаларын оьзинше кийиндиредилер. Сораганлардынъ явапларына коьре, энъ де коьп тептерлерге косылган, кийимлер алганда, баалар оьскени быйыл билинмеди. Буьгуьн савлай элимиздинъ мектеблери окувшыларын хош алдылар, солардынъ ишинде биринши класска барганлар да бар. Меним ше, бу яшавда ыспайы ярасык кийим бас орында тувыл, мектебте ийги, берк билим алып, шынты, оьз элине пайдалы аьдем болганы энъ де маьнели болады. Кайбиримиз элимиздинъ келеектегисин балалар ман байланыстырамыз, тек биз бир затты анълав керекпиз, олардынъ дуныяга карасын кеплеп, анъ байлыкларды билип те, оьз акылыннан, юрегиннен оьткерип болувды да биз уьйретуьв керекпиз. Босагада тагы да бир окув йылы. Мектеблерде балалардынъ шав-шувласканы, олардынъ куьлкиси эситилинеди. Мен тек балады мектеблерге аьзирлик коьруьви мен каьр шегуьв тувыл, ата-аналарга саьбийлердинъ уьйге кайтканда кавыфсызлыгы, олардынъ тенълери мен катысып болувы акында да ойлав керегин айтпага суьемен. Балаларымызды керекли ерде йолды оьтип, дерислерде окытувшыды тынълап, берк билим алып, соны ман бирге тенъ-йолдасларына, оьзлериннен кишкейлерге ярдамга келип болувды уьйретейик. Сол да – бизим уьйкен борышымыз. Г.Бекмуратова.