Аьли де окув йылларында Сталинбек Култаев ава-десант аьскерлер сырасында куллык этпеге ниет эткен. Ол зат бир ягыннан совет йылларында ясларды аьскер-патриот ягыннан тербиялав иси айлак та аьруьв туьзилгени мен байланыслы эди. Сталинбек оьзи мектебте ийги окымага, ямагат яшавында белсен катнаспага ымтылган.
Ол сол замандагы моделирование, киномеханик кружокларына юрген, оьзи ийги спортсмен эди. Мектеб ярысларында кросс бойынша 3 шакырым узынлыкка ювырувдан алдышы орынларды алган, А.Джанибеков атындагы мектебтинъ йыйылыс футбол командасынынъ сырасында республика бойынша окув ошаклары арасында баргылы орынларды казанган. Айтпага, 1978-нши йылда, 9-ншы класстынъ окувшысы, Буйнакск каласында оьткен республикалык «Зарница» аьскер-спорт ойынында оьз мектеб командасы ман бирге катнасып, кала командалары ман бирме-бир тиресип, енъуьвши болган. Тек жюри агзалары неге ди бизим командага 2-нши орынды бергенлер.
Ол оьзининъ бала заманындагы мырадына етисер уьшин сонда ок республикалык ДОСААФ-ындагы парашютистлерди аьзирлейтаган аьзирленгиш курсына районнан Руслан Камалов, Саадин Мансуров, Григорий Тарланов пан бирге туьседи. Соны окып кутарганнан сонъ, оларга 3-нши разрядлы спортсмен-парашютист кесписи бериледи. Соьйтип, доьртевин де 1979-ншы йылдынъ 7-нши ноябрь куьнинде аьскер сырасына аькетедилер. Сталинбек Култаев йолдаслары ман бирге Белоруссиядынъ Витебск каласында орынласкан 103-нши парашют-десант дивизиясына йибериледи.
…Сол 1979-ншы йылдынъ 25-нши декабринде туьндеги 3 саьатте оларды тревога бойынша тургызадылар, самолет пан конъысы Афганистаннынъ бас каласы – Кабулга еткередилер. Десантниклердинъ «Бизден оьзге бирев де» деген аьдетли соьзи бар, неге десе оларга Тувган Эли энъ де яваплы борышларды тапшырады. Бу йол да солай эди. Сонынъ акында Афганистан согысынынъ ветераны Сталинбек Култаев:
– Биз сол куьн оьз полкымыз бан эм айтылган «Альфа» спецкуьби мен бирге Президент Аминнинъ резиденциясын колга алувда катнастык. Бу ол замандагы элимиздинъ етекшилери мен эртерек ойласылган ясыртын согыс операциясы эди. Соны биз 3-4 саьаттинъ ишинде толтырдык. Болса да, ол енъил операция тувыл эди. Бизге яхшы карсылык эттилер. Бизим ротадан бир йойым йиберилмесе де, батальонымыздан оьлгенлер болдылар. «Альфа» спецкуьбиннен де бир неше аьдемлер ян бердилер. Сол куьн биз Президент Аминди тайдырып, орынына Совет Союзына келисли аьдемди – Бабрак Кармальди олтырттык, – деп эскереди.
Аьлиги заманда бирер политиклер Афганистан Республикасына совет аьскерлерин киргистуьв, сонда 10 йыл узагында согысув – ол пайдасыз ис, янъылыс болган деп те айтадылар. Болса да, сондай ойдынъ дурыс тувыл экенин басында акылы бар политиклер, Афганистан согысынынъ ветеранлары аьруьв анълайдылар. Ол заттынъ маьнеси сол – СССР кубыла япсарларынынъ туьбинде согыс кавыфлыгын тайдырув, Афганистан элинде тынышлы яшавды курув эди.
– Бизим аьскер куьплери сол йылларда Афганистанга кирмеген болса, терроризм деген кавыфлык сол йылларда ок бизим СССР элимизге де келген болаяк эди, – деген ойын айтады Сталинбек Култаев. – Биз, совет аьскершилери, соны халкымыздан 9 йылга эрек эттик.
Сталинбек Афганистан еринде 8 ай узагында 11 кере согыс операцияларында ортакшылык эткен. 1980-нши йылдынъ 25-нши август айында 25.11 деп карталарда белгиленген бийикликте ол йолдаслары ман бирге анъсыздан душпанларга йолыгады. Сол согыста авылдасымыз авыр яраланады. Сонъ ол 4 ай Ташкенттеги госпитальде эмленеди. Муннан сонъ оны савлыгы бойынша медкомиссия карары ман уьйине кайтарганлар.
Сталинбек Магомедовичти Афганистан элиндеги согысларда коьрсеткен йигитлиги уьшин 1980-нши йылда «Кызыл Юлдыз» орденине тийисли эткенлер. Тек сол савга оны 10 йыл оьткен сонъ тапкан. Оннан баскалай, йигерли авылдасымыз «СССР Савытлы куьшлерине – 70 йыл», «Совет Союзынынъ Маршалы Г.К.Жуковка – 100 йыл», Афганистан Республикасыннан совет аьскерлерин шыгарувга – 20, 25, 30 йыл, «ВДВ-га – 90 йыл» деген мерекели медальлери мен савгаланган. 1990-ншы йылда ога биринши эм ызгы СССР Президенти М.С.Горбачевтинъ атыннан Афганистаннан совет аьскерлерин шыгарувга 1 йыл толувы ман байланыста Сый грамотасы тапшырылган. 2019-ншы йылда сондай оьзгеристинъ 30 йыллыгына Дагестан Республикасынынъ Халк Йыйынынынъ Председатели Хизри Шихсаидовтынъ атыннан кол саьати берилген.
Аьскерден сонъ Кизляр ЭТУС-ынынъ Ногай район ЛТЦ-4 организациясында монтер болып куллык эткен. 1981-нши йыл ноябрь айында Харьковтагы М.Горький атындагы университетининъ экономика факультетининъ аьзирленгиш курсына окувга туьседи. Соны 1987-нши йылда окып кутарады. Сонъ 2 йыл Ставропольдеги край статуправлениесинде куллык эткен. Терекли-Мектеб авылына кайтып, район финанслар боьлигинде 1989 – 1992-нши йылга дейим инспектор-ревизор ис аьрекетин бардырган. 1992 – 1997-нши йылларда байланыс боьлигинде начальник болып куллык эткен.
Янъыларда Сталинбек Магомедовичке тувганлы 60 яс толды. Аьлиги заманда ол Афганистан ветеранларынынъ Россия Союзынынъ Ногай районы бойынша боьлигининъ председатели, ерли «Юнармия» штабынынъ начальниги болып районнынъ ямагат яшавында, ясларды аьскер-патриот ягыннан тербиялавда белсенли катнасады. 1980-90-ншы йылларда бир неше кере Терекли-Мектеб авыл Советининъ, сонъында 2003-2007-нши йылларда авыл Депутатлар Йыйынынынъ депутаты болып сайланган.
М.Ханов.
Суьвретте: Сталинбек Култаев.
