Янъыларда, Ногай районындагы Дагестан Республикасынынъ А.Тахо-Годи атындагы музейининъ филиалында тенъиз аьскершиси Ахмат Заурбекович Бальгишиев пен йылы йолыгыс озгарылды. Бу куьнги йолыгыска Кадрия атындагы орта мектебининъ 10-ншы класс окувшылары класс етекшиси Заира Эльгайтар кызы Акимова ман келдилер.
Йолыгыстынъ басында Сырт флотында куллыгын бардыратаган Ахмат Заурбек увылы келген йолдасларга оьзининъ куллыгы акында хабарлады. Сув астында куллык этетаган тенъиз аьскершиси ис аьрекетин бардырганлы он йыл болады. Бу куьнлерде Ахмат куллык этетаган стратегиялык ис борышы болган, сув астында атомлы ракеталы крейсер «Князь Владимир» деп аталады. Ол бу куьнги йолыгыска келген окувшыларга сол крейсерди суьвретте коьрсетип, аьр бир боьлмеси акында кызыклы хабарлады.
Ахматтынъ бактысы кызыклы. Ол яслай тенъиз флотында куллык этермен деп те ойламаган болса ярайды. Ол мектебти кутарганнан сонъ, Ставрополь каласындагы аграрлы патшалык йогары окув ошагынынъ электро-энергетикалык факультетин окып битирген, оннан сонъ ол баьри, шагы еткен эр кисилердей, оьзининъ эли алдында эр борышын толтырды. Сол онынъ бу куьнги аьрекетине, уьйкен йолга абыты болды.
– Мен аьли бардыратаган аьрекетим меники экенин аьруьв анълайман эм соны оьзим бек те суьемен. Меним энъ де узак, сув асты ман барган ерим, Сырт полюсы болады. Менде сонда футбол да ойнамага мырсат та болды. Мунда мен ялгыз ногай тувыл эдим, баска туьзилислерде тагы да эки ногай яс бар эди. Солай болганда, биз уьш ногай яслар Сырт полюсында йолыгыстык, – деп хабарлайды Ахмат Бальгишиев.
Ол энъ де коьп заман 57 куьнге сувга кеткен. Ис борышын толтырув акында ол енъил тувыл экенин айтады.
– Баслап, аьелинъ мен аманласув айлак авыр болады. Мен кетсем де, келсем де бириши кере коьргендей эм сонъгы кередей аманласаман. Ис борышымды толтырмага кеткен баслапкы куьнлер мен, ызгы эки куьн айлак авыр оьтеди. Сен кеткендегидей уьйдегилер аман-эсенме экен, баьриси де авырымай, оьлмей турыма экен деген соравларды оьзинъ бермей болмайсынъ, – дейди ол. Йолыгыстынъ барысында окувшылар уьйкен кызыксынув ман тенъиз флотында куллык этетаган эр кисиди тынъладылар эм оьзлерининъ соравларын да бердилер. Боьтен де, онынъ хабарын кеде балалар уьйкен маьне берип тынъладылар.
– Сиз биринши кере сол сув астында юретаган крейсерге мингенде, сизде кайдай сезимлер тувдылар? – деген соравга, ол коьзлерин юмып:«Айлак коркынышлы эди», – деп явап берип баслады эм сол куьнди коьз алдына аькелип хабарлады:
– Мен биринши кере тенъизге шыккан заманда, мен аьли аьрекет этетаган «Князь Владимир де» биринши кере сынавларды оьтуьвге шыккан эди. Булай караганда, савлай заманга келисли технологиялар тутылып, курылган, баьри зат та ишинде автоматизированный. Сол куьн бизим алдымызга 220 метр теренликке туьспеге борыш салынган эди, ама бизим коьлигимиз 50 метр теренликте оьзин тийислисинше юритпей баслады, тенъизшилер тилинде «метал заиграл». Туьп-туьз болып турган темир, оьз кебин йойып, бултык болып калды.
Ис аьрекетимиз бойынша кыйынлыклар болмайды, деп айтып болмайман. Эки кере от туьскен заманлар да болды, сол да аьдем яшавына уьйкен кавыфлык аькеледи деп айтпага болады. Кыскаша айтканда, коркынышлы ерлер боладылар. Тек, меним ойыма коьре, меним сайлаган кеспим эр кисиде каты касиетти, эрди тербиялайды, – дейди Ахмат Заурбекович.
Бу куьн музейде оьткен йолыгыс келген яс несилдинъ коьп заманларга эслеринде калаягына шек йок. Йолыгыстан сонъ, Ахматка янасып, кеспи сырларын сораган окувшылар да болдылар.
Г.Курганова.
Суьвретте: шарадан коьринис.
