Ай-хай, дуныя, неше кере
биз бирге
Оьткен эдик бу яшавдынъ
авырын.
Неше кере сокпак салдык
уьмитке,
Бир курсакта яткан
меним бавырым.
Йылдан-йылга эсеемиз, ясымыз да артка кайтпайды, ой басып, коьзясларды токтатып болмаган навасыз кешелер де коьбееди. Балалыгым оьткен орамлардан юргенде, баьри затлар да эске туьседи. Аьелде мен энъ де кишкей болганга, баьри ийги затлар да меники болатаган эди. Эки аьптем – Гульсагира эм Менълибийке – эрге шыккан эдилер, биз Руслан-аданасым ман бирге оьстик, анамыз бизди бир заттан да кытпайтаган эди, сонъында кыйналган заманларым да болды, мен анамнынъ соьзлерин сол заманларда эсиме туьсиретаган эдим: «дуныяда, кызым, байлык деген зат дайымларга тувыл, дайымларга – аьдемшилик. Баска затты Кудай оьзи еткереди».
Биз оьзимиздинъ картайганымызды сезбеймиз, бир кыймасым айтканлай, «биялалар картаядылар». Ювыкларды йоювымыз да бизим юзимизде оьз ызларын калдырмай болмайды, юреклерге де бир де таркамастай яра салады. Эки аьптем де дуныядан яман авырувдан кешип кеттилер. Менълибийке-аьптем авырды деген хабар эситкенде, биринши ак шаш самайыма конды. Бизим тувган куьнимиз бир куьн эди, арамызда 12 йыл эди. Кизляр каласында медучилищеди битирип, Менълибийке сол йыл ок Абрам-Тоьбе авылына Кайтарбий Абдулмусауровка эрге шыкты. Тукуй-Мектеб авыл больницасында куллык этти, аьелде уьш бала да тувды. Буьгуьнлерде олар оьзлери уьйли-эшикли болып турадылар, меним абамнынъ касиетлерин, юзлеринде онынъ куьлемсиревин саклаган йиенлеримди асыл этедилер. Анамыз анъсыздан тайганда, абамыз курып турган уьйин калдырып, авырыйтаган кайнанасын да алып, анамыздынъ уьйине, бизди ялгыз калдырмайым деп коьшип келди. Мен сол заманда 16 ясындагы бала, коьп затларды анъламаган да болгандырман, сонъында ездем Кайтарбийге юрегим мен савбол айтатаган эдим, аьлейининъ аьлин анълап, яшайтаган ерин авыстырып коьп аьдемлер болмас эди деп ойлайман. Соьйтип, Абдулмусауровлардынъ аьели Уьйсалган авылында яшап калдылар.
Аьптем авырганда, ийги болар деген уьмит бир куьнге де калдырмады бизди. Сол куьнлерде бизге кайдай тирев энемиз Фатима Янмурза кызы эм онынъ балалары болды. Бир йыл сегиз ай «мине энди мараз артка таяр» деген уьмит пен яшадык. Болса да, абамыздынъ ызгы куьнлеринде онынъ касында турып, коьнъилине сеним нурларын сеппесек те, ийги соьзлер мен коьтергишлемеге шалыстык. Ол дуныядан тайган куьн ойладым: «Бу куьнге дейим меним яшавым кайгысыз болган экен». Абам 55 ясына да толмады, уьш куьн калганда тайып кетти. Мен быйыл оьзим де онынъ ясына етип турыман. 12 йыл оьтсе де, кайгы таркамайды, кайтара, йылдан-йылга сагынышым айлак та оьткир болады. Сол да инсаннынъ яшавынынъ йылларын алады, яшавды кыскартады. Сол йойымды биз бирге оьткердик аьптем мен, аданасым ман, тувган-кардашларым ман.
Аьптем Гульсагира 60 ясына толганда, коьнъилимиз коькке етти, бизде ясуьйкен несилимиз эрте кеткен яшавдан кешип. Ясуьйкенлеримиз аман-эсен турса экен деп ойлаймыз кайзаманда да, болса да, бес йылдынъ артында уьйкен аьптемнинъ де яшавы уьзилди. Сол боьтен де, мага кыйынлы эди, бир эки-айдынъ ишинде соьнип кетти ол. Гульсагира-абамды баьриси де маскарашыл, аьр бир аьдемнинъ эбин тавып, соьйлеп болатаган аьдем деп билетаган эдилер. Коьплеген йыллар мектебте баслангыш класслар окытувшысы болып ислеген, онынъ окувшылары аьлиги заманда оны ийгилик пен эсине аладылар. Эри Абдулла Сахтаев пен доьрт увыл асырадылар, билим берип, оларды яшав йолына салдылар.
Гульсагира-абамнынъ тойында мен эки ясымда болганман, кашан да сол куьн эсимде йок, абам айтатаган эди, Менълибийке экинши куьн мени алып Бораншы авылына барыпты экен. Анамыз бизди сондай узакка не уьшин йиберген экен деген ой эсиме келеди. Эсимде, Кульсав-абам (биз ога соьйтип айтатаган эдик) дорбасына салып, бир-эки каьмпет болса да, аькелетаган эди. Сонъында, оьзим уьйкен болганда да, мен абам бизге келе калса, дорбасыннан каьмпет излейтаган эдим. Бизде анам да, онынъ синълилери де айлак маскарашыл болган, энемиз Фатима соны аьлиги заманда йылувлык пан эскереди. «Абайлар келсе, уьйде уьйкен байрам болатаган эди», – деп айтады ол. Оларга усайтаган болгандыр Кульсав-абай да. Маскарасы кайдай оьткир эди, аьли ойлайман, сондай соьзлерди кайдан тапкан экен. Мен де маскаралайман, тек, танысларымнынъ айтувына коьре, оьзиме каратылган маскарады шыдамайман эм маскарамда шымтымалар коьп болады. Сол да мага биревден коьширилген касиет болса ярайды.
Барады алдыга яшав, абаларымнан калган аьвлетлер буьгуьнлерде меним аягымды басып бараятырлар, озган йыл уныклардынъ, йиенлердинъ басы Ниязга той да ойнадык. «Тетеси коьрген болса экен», – деп ойладык, буьгуьнлерде, Аллага шуькир, онынъ кызын да коьрип турымыз. Тек оьзим ойлайман, аспаннан юлдыз болып янып, кеткен ювыкларымыз баьрисин де коьредилер, сезедилер. Аданасым Руслан да, мен де, бизи мен бирге баьри ювыкларымыз да аьптелеримиздинъ аьвлетлерин керекли ерде коьтергишлеп, керекли ерде оларга маслагатымызды, оьз ойымызды берип, касында турмага шалысамыз. Оьседилер олардынъ уныклары, йиенлери, коьрсем, коьмекейим толады. Кушагыма алып, оьзим айтаман: «Тетелеринъиздинъ топыраклары яшаган шаклы яшанъыз шы» деп. Олар – меним юрегиме энъ де ювык аьдемлер.
Буьгуьнлерде юрек дертимди сага ашаман, меним окувшым, неге десе сен – меним энъ де ювыгым, мени айыпламага да, коьтергишлемеге де ыхтыяры бар тоьрешим. Меним кайгымды боьлисип, калганларыма мени мен бирге ден савлык эм узак оьмир тилерсинъ деп шекленмеймен.
Г.Абдулакимова.
Суьвретте: аьптели-синълилер энеси Фатима Ярлыкапова ман.
