Ызгы заманларда Россия Федерациясында туьрли авырувлардынъ болувына сейиринъ калмайды, йылдан-йылга янъы маразлар ман расамыз, ама аьвелгиде болганлары да туьп -тамыры ман йойылып калмайды. Болса да, аьр бириси мен медициналык амалламалардынъ куьши мен куьрес юритиледи эм етимислерге де етисиледи.
Корь маразы XXI оьмирдинъ басланувы ман келген эм бу куьнлерде де сол авырув ман зарарланмага болады. Сол мараздынъ оьтетаганы эм соннан кайтип эмленмеге болатаганы акында бир неше соравларымызды Дагестан Республикасынынъ Ногай район орталык больницасынынъ врач-эпидемиологы Аклима Зиявдиновна Нургушиевага берип, яваплар алдык.
– Оьткен йылларда Россия Федерациясынынъ коьп субъектлеринде бу мараз бан зарарланганлар саны уьйкен эди. Медициналык эм билимлендируьв учреждениелерде авырыганлар коьп болды.
2023-нши йылда Дагестан Республикасында корь маразы ман авырыганлар саны – 145 аьдем. Соны оьткен йыл ман тенълестиргенде 29 кереге артык. Оьткен йыл бес аьдем авырыганы белгиленген эди.
– Аклима Зиявдиновна, бу мараздынъ яювшысы ким болады?
– Корь – оьткир зарарлы маразлардынъ бириси болады. Авырувды яювшы– авырувлы аьдем. Ол шуьшкириги мен, йоьткиргенде шашатаган силекей тамшылары ман баскага юктырады. Бу мараз отит, пневмония, энцефалит авырувларына оьткирленмеге амал береди. Боьтен де авырув оьспирлерге кыйынлы болады.
Аьлиги заманларда Дагестан Республикасында аьллер ийгилерден тувыл. Бу мараз балалар араларында кенъ яйылады. Коьбиси ата-аналар бу мараз бан аьр бир бала авырымага керек эм авыр тувыл деп ойлайдылар, ама олар янъылысадылар.
– Корь не уьшин балаларга кавыфлы, соны ата-аналарга анълатканынъызды суьемиз?
– Боьтен де бу авырув ден савлыгы осал аьлдеги, уьш ясына толмаган балаларга кавыфлы, неге десе оьзи сав тувыл баладынъ савлыгын осалландырады эм тагы баска авырувлар коспага болады. Корь кыс эм язлык айларында кенъ яйылады.
– Мараздынъ кайтип басланатаганын айтынъызтагы.
– Корь маразын баслапкы куьнлерде сувык тийип авырыганнан айырып болмайсынъ. Аьдемнинъ эти кызады, йоьткиртеди, бурыны шубырады. Баслапкы 3-4 куьн энъ де яман шак, атпа кырына шыкканша. Атпа шыгып басланганда баладынъ аьли осалланады. Сол атпа 8-9 куьн турады эм сол заманларда ол тоьгеректегилерге де зарарлы болады. Сол авырыган баладынъ аьлин енъиллетер уьшин, ол яткан боьлмединъ ишине таза ава киргизинъиз, тек тувра ярык онынъ коьзине туьспеге ярамайды, тазалыкты тутув – энъ де маьнели. Солай ок, авырыган аьдемнинъ ашаган асын да тергемеге керек. Ога тек суьтли аслар бермеге тийисли.
– Аклима Зиявдиновна, коьбисинше, бу мараз бан кимлер тез зарарланадылар?
– Коьбисинше, 20-39 ясларындагы аьдемлерге бу мараз кавыфлы. Эсинъизде сакланъыз, коьбисинше, корь мен сол маразга карсы вакцина алмаганлар авырыйдылар.
– Бизим баьримизге де белгили болганлай, авырувды эмлевден эсе, алдын шалув енъил болады. Сога коьре, профилактикалык шара бу ерде – прививка.
– Тувра айтасыз. Авырувга карсы вакцинадынъ болувы коьп ерлерде оьз себеплигин тийдиреди. Аьли республикамыз бойынша авырыганлардынъ ишинде коьбиси прививка алмаганлар.
– Ким эм кашан прививка алмага керек?
– Вакцина 1 ясына толган балаларга этилмеге керек, ревакцинация 6 ясына толганда этилинеди. Солай ок, бир ясыннан алып 18 ясына дейим эм уьйкен аьдемлерде 35 ясына дейим вакцинады алмага боладылар. Эгер авырувлы аьдем мен йолыгыс болган болса, прививка яска карамастан этилинеди. Аьлиги заманларда прививкага карсы болган ата-аналарды да коьремиз. Соьйтип, олар оьзлерининъ балаларын кавыфлыкка йолыктырадылар, балаларына прививка эттирмей, савлыгына зарар аькелмеге боладылар.
– Ногай районымызда аьллер кайдай?
– 2022-нши йыл Ногай районымызда 97% балалар прививка алган эдилер. Дайымлык медициналык карсылыгы бес балада бар, олай дегеним, оларга прививка этилмеге ярамайды. Оьткен йыл прививка эттирмеге суьймейтаганлар саны –51 эди, бу йыл 54 болды. Уьстимиздеги йылдынъ апрель айынынъ 3-ннен алып йылдынъ ызына дейим корьге карсы иммунизация этилинеди. Вакцинация 17 ясына дейим этилинеди эм сол эки кере этилмеге керек. Профилактикалык календарьге коьре, бала оьз яшавында 1 эм 6 ясында бу прививкады алмага керек. Бу вакцинады эттирмей калманъыз, эсинъизде болсын, сол сизинъ балаларынъызды авырувдан коршалаяк.
– Аклима Зиявдиновна, савболынъыз бизге эткен анълатувларынъыз эм айырган заманынъыз уьшин.
Хабарласувды Галима Курганова
юриткен.
Суьвретте: А.Нургушиева.