«Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ редакциясы Дагестаннынъ халк поэти, Ленин эм СССР Патшалык баргыларынынъ лауреаты, Социалист Истинъ Баьтири, Халк дослыгынынъ эм Андрей Первозванныйдынъ орденлерининъ иеси Расул Гамзатович Гамзатовтынъ 100 йыллыгына багысланган «Окыймыз Расулды» деген патшалык акциясына киристи. 2023-нши йыл Россия Президентининъ Указына коьре Дагестанда Расул Гамзатовтынъ йылы деп белгиленген эм сол себептен республикада бир неше маданият-ярыкландырув шаралары оьткериледилер. Солардынъ бириси – «Расулды окыймыз» деп аталган тувган тилинде акция, сога аьр бир аьдем косылмага болады.
Расул Гамзатовтынъ йылы ман байланыста онынъ тувган ери Дагестанда, Россиядынъ калаларында оьткен 20-ншы эм 21-нши оьмирдинъ басындагы каьмбил эм талаплы шаирлердинъ бирисине багысланган эстеликли мутылмас шаралар оьткерилеек.
Расул Гамзатов. Коьп ерде онынъ атына «уллы» деген эпитетти де косадылар. Онынъ уллылыгы тувган Цада авылы, атаклы атасы Гамзат Цадаса, Дагестан, бизим алдынгы ортак бир Тувган Элимиз – СССР, Россия ман тар байланыслы. Расул оьзининъ сав яшавы, аьлемет куьшли оьнери мен оьзининъ коьп миллетли Дагестанын, оьз ердеслерин данъктынъ энъ де йогары бийиклигине миндирди. Онынъ уллылыгы шыгармаларынынъ оьлимсизлигинде, айтылган белгили йырларында. Солардынъ бириси «Турналар» аьли 50 йыллардан бери дав майданларыннан кайтпаган (соларда поэттинъ оьзининъ эки де агалары дайымлыкка калган) Уллы Аталык согысынынъ аьскершилерине аьлемет поэзиялык эстелик болады. Сол атаклы йырдынъ сыйына эм Расул Гамзатовтынъ оьзине эстелик эсабында аьр йыл сайын 6-ншы сентябрьде Дагестанда «Ак турналар» байрамы оьткериледи. 2012-нши йылда сол байрамда бу сыдыралардынъ авторына да катнаспага туьсти. Бу мутылмас фестивальдинъ савлайы авасы басыннан ызына дейим халктынъ оьткен йыллардагы йигитлигине бас ийуьв эм танълагы куьнге, республикадынъ, сав элимиздинъ ийги келеектегиси болаягына уьйкен сенимлик пен оьтеди.
Поэттинъ яратувшылыгын алдынгы йылларда да уьйренгенлер, аьлиги заманда да уьйренедилер эм дайым да уьйренееклер, неге десе ол тек Дагестанга тувыл, ама бизим кушакка сыймас элимиздинъ баьри де халкларына каратылган. Бизим аьлиги янъы тарихтен тек бир мысал келтирмеге суьемен. Биз баьримиз де Дагестанга халклар ара террористлер куьплери шапкынлык эткен 1999-ншы йылдынъ навасыз август куьнлерин эсимизде саклаймыз. Сол куьнлерде биз, куллыктан кайтканда ок, республикадагы аьллерди билуьв ниет пен уьйлердеги телевизорлар алдына олтыратаган эдик. Сондай куьнлердинъ бирисинде Дагестан телевидениеси Уллы Аталык согысында халкымыздынъ йигитлигине багысланган документальли фильм коьрсетти. Сол фильм совет йылларында алынган эди. Соны сол куьнлерде республикадынъ яшавшыларынынъ патриотизмин коьтеруьв уьшин коьрсеткен деп ойлайман. Бу фильмде Расул Гамзатовтынъ «Биз йырма миллионмыз» деген, совет заманында язылган ятлавы окылады. Ама соннан бери коьп йыллар оьткен сонъ бу ятлав дагестанлыларга шакырылмай келген явларга каты явабын бермеге тагы да бир кере коьмек этти, бизим исимиз онъ эм енъуьв бизики болаягына сенимлик тувдырды.
Военкоматлар бизди саннан
тайдырган,
Билсин явлар биз оьлген деп санаса,
Биз де давга коьтерилип барармыз,
Тирилерди Эл тагы да шакырса.
Кери тайсын яханемнинъ йыллары,
Биз аьзирмиз алдыдагы сырада,
Тирилип ок, баьримиз де оьлмеге,
Эш бир тири оьлмесин деп тек сонда.
(Р.Гамзатов «Биз йырма миллионмыз». Коьширген М.Ханов).
Мине соьйтип, Экинши дуныя согысы йылларында ян берген бизим ердеслеримиз Гамзатовтынъ сондай да аьлемет яратувшы куваты ман бизге душпанларды тагы да бир, эндигиси баска заман оьлшеминде, енъмеге дем берди. Мине кайда Расул Гамзатовтынъ оьнер асабалыгынынъ уллылыгы эм оьлимсизлиги. Поэт оьлгенлер мен тирилердинъ, аьвелги мен аьлигидинъ уьзилмес бирлигин яркыратып коьрсетеди. Ондай затты тек гений аьдем, этпеге болады, Расул болса гений эди! Мен мунда тек бир мысалды келтирдим.
«Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ редакциясы быйыл 15-нши апрельден 20-ншы майга дейим Ногай районынынъ ортакбилимлендируьв мектеблерининъ окувшылары арасында Расул Гамзатовтынъ ятлавларын яттан окув конкурсын оьткереек. Сонынъ енъуьвшилерине савгалар ызгы мектеб занъы куьни – 25-нши майда шатлыклы аьлде тапшырылаяк. Солай ок йыл узагында газетадынъ бетлеринде эм бизим баска информационлык булакларымызда поэттинъ ногай тилине коьширилген ятлавлары, онынъ яшавы эм яратувшылыгы акында макалалар, замандаслардынъ эскеруьвлери баспаланаяк, республикада эм районда оьткерилеек шаралар акында хабарланаяк.
Расул Гамзатов эм онынъ яратувшылыгынынъ соны ман бирге бизим районымыз бан да уьзилмес байланысы бар. 1983-нши йылдынъ язында онынъ Терекли-Мектеб авылымызга келуьви районымыздынъ эм республикамыздынъ тарихинде маьнели оьзгерис болып калган. Ол белгили ногай шаир кызы Кадрияды ювык таныган, онынъ уьйинде конакта болган, Кадриядынъ ата-анасы ман йолыгыскан. Яшавдан замансыз тайган шоьлдинъ оьнерли кызына ол оьзининъ «Кадрия» деп аталган бир ийги ятлавын багыслаган. Кадриядынъ 70 йыллыгына бизим редакциямыз «Кадрия» деп аталган художестволы-документальлик фильм аьзирлеп шыгарды, сонда Расул Гамзатов пан Кадриядынъ йолдаслык катнаслары акында аьруьв кепте хабарланады.
Уьстимиздеги йылымыз солай ок аьлемет кепте Расул Гамзатовтынъ 100 эм Кадриядынъ 75 йыллыклары ман келисли болып келди. Шаир кыздынъ мерекесин белгилегенде, биз Гамзатовты да эскермей болмаякпыз. Сондай эстеликли оьзгерислер мен байланыста редакциямыз солай ок быйыл Расул Гамзатовтынъ эм Кадриядынъ оьнер асабалыклары бойынша тоьгерек стол оьткермеге, сога олардынъ яратувшылыкларын суьювшилерди, маданият аьрекетшилерин, 1983-нши йылда поэт пен йолыгыскан аьдемлерди шакырмага ниетленемиз. Сонынъ акында газетадынъ бас редакторы Эльмира Кожаева редакцияда болган кенъесте билдирген. Соны ман бирге бизим журналистлер Россия Язувшылар союзынынъ агзасы Гульфира Бекмуратовадынъ ногай тилине коьширген Гамзатовтынъ «Ана» деген ятлавы бойынша видеоролик аьзирлегенлер.
Быйыл 20-ншы февральде Ногай орталык район китапханасы шатлыклы аьлде Ногай районы еринде Расул Гамзатовтынъ йылын ашты. Бу шарада бизим редакциямыздынъ куллыкшылары, белгили ногай шаирлери Гульфира Бекмуратова ман бу сыдыралардынъ авторы катнастылар эм Гамзатовтынъ ятлавларын оьз коьшируьвлеринде окыдылар.
М. Ханов.
Суьвретте: Расул Гамзатов
