Быйыл, 27-нши октябрьде, Дагестан Республикасынынъ Халк Йыйынынынъ кезекли сессиясында депутатлар экинши окылувында ДР Конституциясына туьзетуьвлер акында закон проектин кабыл эткенлер.
Бу закон проектин Дагестан Аькимбасы быйыл республика парламентине йиберген эм ол 30-ншы июньде биринши окылувында ок кабыл этилинген эди. Сол закон проекти сонъында республикалык коьлем информация амалларында баспаланды, соны тоьгерек столларда, экспертлер йыйылысында да ойласканлар. Ызгы оьткерилген тоьгерек столында республика парламенттинъ вице-спикери Сайгидахмед Ахмедов ДР Конституциясына киргистилетаган туьзетуьвлер ямагат арасында боьлинуьвлер тувдырув уьшин кабыл этилинмейди деп билдирген эм соларды терен кепте ойласпага шакырган.
ДР Конституциясына киргистилген туьзетуьвлер бизге анъсыз зат тувыл, ол зат республикадынъ Асыл законын янъыртылган Россия Конституциясынынъ положениелери мен келисли аьлге келтируьв уьшин кабыл этилинген. Сондай ис аьлиги заманда РФ баьри регионларында да юритиледи.
Дагестан ямагатында уьйкен кышкырык тувдырган туьзетуьв – ол Дагестан Аькимбасы ман республикадынъ ерининъ бузылмаслыгын канагатлавга каратылган политикады юритуьви мен байланыслы ДР Конституциясынынъ 75-нши статьясы эди. Бу туьзетуьв де 2020-ншы йылда Россия Федерациясынынъ Конституциясына киргистилген туьрленислер мен байланыслы, неге десе сол туьрленислер патшалыктынъ суверенитетин эм ерлерининъ бузылмаслыгын коршалавдынъ янъы принципин беркиткен.
РФ Конституциясынынъ 67-нши статьясында Россия Федерациясынынъ ерлерининъ эсабына солай ок сонынъ субъектлерининъ ерлери де киреди, РФ оьз суверенитетин эм ерлерининъ бузылмаслыгын коршалавды канагатлайды деп коьрсетилинген. Сол ок заманда РФ Конституциясынынъ 80-нши статьясында РФ Президенти Россия Федерациясынынъ суверенитетин, сонынъ бойсынмаслыгын эм патшалык бузылмаслыгын коршалав бойынша шаралар кабыл этеди, РФ патшалык власть органларынынъ биргелес аьрекетин канагатлайды деп белгиленген. Олай дегени, РФ ерлерининъ бузылмаслыгын, соны ман бирге элимиздинъ субъектлерининъ ерлерининъ бузылмаслыгын канагатлав соравларын Россия Федерациясы оьзи шешеди.
Соны ман бирге ДР Конституциясынынъ 57-нши статьясында Дагестан ерлери бир, сонынъ япсарлары, Дагестан Республикасынынъ коьпмиллетли халкынынъ ыхтыяры болмаса, туьрлентилмеге ярамайды деп токтастырылган.
Сол себептен киргистилген туьзетуьвлер, солай ок ДР Конституциясынынъ ислеп турган нормалары РФ субъекти болып саналатаган – Дагестан Республикасынынъ макуллыгы болмай, сонынъ ерлерининъ туьрленислери акында карарлар кабыл этпеге амал бермейдилер. Административлик-территориаллык туьзилиси, сонынъ санында республикадынъ административлик-территориаллык районларынынъ япсарларын туьрлентуьв бойынша республикадынъ аькимбасынынъ баьри борышлары да сол ок кебинде туьрленмей каладылар.
М.Ханов.
