Россия илми академиясынынъ ДФИЦ Тил, адабиат эм саният институтында Халклар ара тувган тил куьнине багысланып «20 топламалы Дагестан халкларынынъ фольклор эстеликлерининъ своды» деп аталган китаптинъ биринши он топламаларынынъ презентациясы болып оьткен.
Бу амалламада йогарыда белгиленген институттынъ куллыкшылары, «Дагестан» китап баспа уьйининъ, илми эм йогары окув ошакларынынъ ваькиллери, ямагат аьрекетшилери ортакшылык эттилер.
Соннан бир неше куьн алдын Тил, адабиат эм саният институтынынъ фольклор боьлигининъ етекшиси, филология илмилер кандидаты Агарагим Султанмурадов айтылган Свод уьстинде куллыкты боьлик 30 йылдан артык заман узагында юритип келетаганы акында хабарлаган. Соны туьзуьв акында бас деп оьз заманында филология илмилер докторы, аьли муьскин болган Абдулаким Аджиев оьз ой-ниетин айткан. Онынъ ойын ол заманда Дагестан илми орталыгын басшылайтаган академик Гаджи Гамзатов яклаган. Онынъ аьрекети мен тийисли аьллер туьзилип, Сводтынъ биринши 4 топламалары баспага аьзирленген. «Айванлар акында эртегилер» деп аталган биринши топламасы 2011-нши йылда Москвадагы «Илми» издательствосында дуныя ярыгын коьрген эм бу коьптопламалы сериядынъ баспаланувына йол ашкан.
«Дагестан халкларынынъ авызлама поэзиялык яратувшылыгы тил байлыгы эм жанрлар туьрлилиги, соларда ортак бир эм миллет-спецификалык белгилерининъ коьринуьви, этнослар ара фольклор байланысларынынъ оьлшемине коьре баска регионлардынъ фольклоры ман тенълеспейтаган оьз алдына аьлемет оьнер дуныясы болады. «Дагестан халкларынынъ фольклор эстеликлерининъ своды» деп аталган 20 топламалы китапти баспага аьзирлев акында карар Дагестан халкларынынъ фольклорынынъ жанрлар байлыгын, бизим халклардынъ фольклор шыгармаларынынъ ой-тематикалык эм художестволы-эстетикалык иштелигининъ теренлигин эм коьп туьрлилигин келеектеги несиллерге саклав эм еткеруьв ниет пен алынган. Сводка Дагестаннынъ 13 ерли халкларынынъ – аварлардынъ, агуллардынъ, даргинлердинъ, кумыклардынъ, лаклардынъ, лезгинлердинъ, ногайлардынъ, табасаранлардынъ, рутуллардынъ, цахурлардынъ, татлардынъ, дагестан азербайджанларынынъ, солай ок республикадагы орыс яшавшылардынъ соьз казнасынынъ алтын фонды болатаган фольклор шыгармалардынъ ийги уьлгилери киргистилген», – деп билдирген Агарагим Султанмурадов.
Аьлиги заманда айванлар акында, сыхырлы эртегилер, яшав эртегилери, мифология хабарлары, баьтир эм баьтир-тарих эпосы, аьдет лирикасы, балалар фольклоры, балладалар эм баллада йырлары, аьдет йырларына кирмейтаган лирика эм легендалар киргистилген топламалар баспаланганлар. Тил, адабиат эм саният институтынынъ планлары бойынша такпаклар, айтувлар, юмаклар, анекдотлар, авызлама хабарлар, тарих йырлары, тарих эм топонимикалык энъгимелерине багысланган топламаларды да аьзир этпеге ойы бар. Ызгы эки топламалар ашуг поэзиясы ман Дагестандагы орыс фольклорына багысланаяк.
Халклар ара тувган тил куьнине багысланган шарада «Дагестан» китап баспа уьйининъ директоры У.Гаджиев, Дагестан Аькимбасындагы аьдем ыхтыярлары бойынша советининъ председатели З.Ильясов, ДР Миллет политика эм дин ислери бойынша министрининъ орынбасары А.Махмудов, ДГУ филология факультетининъ деканынынъ орынбасары М.Багомедов эм баска аьлимлер катнасканлар.
Ф.Кусегенова,
РАН ДФИЦ Тил, адабиат эм саният институтынынъ фольклор боьлигининъ тамада илми куллыкшысы, филология илмилерининъ кандидаты, доцент.
Суьвретте: шарадан коьринис.
