А.Джанибеков атындагы Терекли-Мектеб авыл мектебинде Халклар ара тувган тил куьнине рас барып, янъыларда «Тувган тилдинъ яшавда орыны» деген темага соьз айкасув дериси озгарылды. Бу шарады А.Джанибеков атындагы мектебинде коьп йыллар узагына балаларды ногай тилине уьйрететаган, бай сулыплы окытувшы Зухра Мавлимбердиева ман китапхана куллыкшысы Гульнара Агаспарова уйгынладылар.
Соьз айкасув-дерисинде 8-нши «а» классынынъ окувшылары катнастылар. Шарады ашаятып, Зухра Умаровна ногай тилининъ байлыгы, ярасыклыгы акында айтып озды. Окытувшы ногай тилининъ бактысы бойынша, оьсип келеяткан несил ана тилди билер ме экен деп, оьзининъ юрек сызлавын билдирди. Ол соьз-айкасувын баслар ниетте, «Ана тилин билмеге керекпиз бе эм не уьшин?», «Тилимиздинъ тазалыгы уьшин куьреспеге тийисли ме?», «Тилдинъ нормасы кайтип бузылады?» эм баска соравларын берди. Балалар соравларга явап бердилер эм оьз ойлары ман боьлистилер. Сонъ Зухра Мавлимбердиева окувшыларга туьрли йыллар шыккан ногай соьзликлерин коьрсетип, олардынъ акында хабарлады. Окытувшы 1953-нши йыл баспаланган ногайша-орысша соьзлигин алдынгы йыллар олар аявлап кулланып, «сандыкка салып» саклаганларын билдирди. Ол колына бас деп Д. Шихмурзаевтинъ Фразеологиялык соьзлигин, сонъ М.Авезовтынъ «Оьсимликлер дуныясында» деген йыйынтыгын, С.А-Х.Джанибекова-Калмыкова, М.Булгарова, С.Кукаева туьзген Ногайша-орысша соьзлигин эм баска йыйынтыкларды коьрсетти.
– Алдынгы йыллар ман тенълестиргенге коьре, аьли ана тилин уьйренмеге окувшыларда амаллар коьп. Неше йыл артта китаплер йок болганга, балаларга ана тилин окымага бек кыйын деп айтатаган эдилер. Аьли соьзликлер де, йыйынтыклар да аз тувыл. Мине соьзликлер сизге оьмир бойы керек болар. Оларды сатып алынъыз, сакланъыз, заманы еткенде балаларынъызга тапшырарсыз. «Шоьл тавысы» республикалык газетасына язылынъыз эм окынъыз. Ногай тилинде китаплерди эм тувган газетады окысанъыз тилинъиз байыр, – деди Зухра Умаровна.
Деристе ногай ярыкландырувшысы, фольклоршы А.Джанибековтынъ яшав йолы акында окувшылар М.Мусаев пен Х.Эсиргепов, илми куллыкшысы, драматург Д.Шихмурзаевтинъ акында А.Аджигельдиева ман М.Кадылова хабарладылар. Кадриядынъ ятлавларын Р.Мамаев, Р.Аджибаев эм М. Сабутова окыдылар.
«Сиз, балалар бизим келеектегимиз. Ногай районынынъ, халкымыздынъ эм тилимиздинъ келеектегиси сизинъ колынъызда», – деп мектеб етекшиси Курасхан Ярикбаева окувшыларга ана тилин билмеге эм сакламага шакырув этти. Ол мектебтеги «Точки роста» орталыгынынъ етекшиси Арслан Бакиев Даниял Исакаев пен бирге балалар уьшин мультфильмлерди ана тилине коьширип аьзирлеегин билдирди.
Гульнара Абубекеровна окувшыларга мектебти окып тамамлап, йогары окув ошагында окыган шакта, баска халклардынъ алдында басын тоьмен салмас уьшин, оьз халкынынъ тарихи акында хабарлап та, ногай йырларын йырлап та, ногай биювин бийип те болмага керек деген маслагат берди.
Н.Кожаева.
Суьвретте: соьз айкасув-дериси мезгили.
