Ногай районымыздынъ ерлери кургаклы ерлер санына киргеннен себеп, соларда эгин культураларын оьстируьв уьшин сувгарув тармакларын кулланмага туьседи. Бизим якларда сондай тармаклар эм татавыллар оьткен оьмирдинъ 60-ншы эм 70-нши йылларында курылып баслаганлар эм солардынъ етекшилери болып согыс ветераны Амангельди Оразбаев, оннан сонъ Каирбек Межитов ислегенлер. Аьлиги заманда районнынъ сувгарув тармакларын Сафар-Али Сарсеев басшылайды.
«Минмелиоводхоз РД» ФГБУ-нынъ Ногай филиалынынъ мелиорация яктан канагатлав зонасына 6097 гектарларды бийлеген сувгарув-сув йиберуьв тармагы киреди.
Районнынъ сувгарув тармакларына сув Караногай бутагы (КНВ) деп аталган район иши мен узынлыгы 62,1 шакырымга созылган магистральли татавылы бойынша Терик-Куьми татавылыннан алынады. Эгин кырларга сув КВР-3 деп аталган узынлыгы 32,1 шакырым эм сув йиберуьв болымлыгы секундада 3,5 кубометр оьлшемине етискен хозяйстволар ара татавыл ман уьлестириледи. Бу татавыл «сельсовет Карагасский» СП МО эм «село Кунбатар» СП МО эсабындагы 4 мынъ гектар сувгарылатаган ерлерди сув ман канагатлайды.
Соны ман бирге «Минмелиоводхоз» ФГБУ-нынъ Ногай филиалынынъ эсабында узынлыгы 88,2 шакырымга созылган Караногай коллекторы бар деп саналады. Баьриси Ногай филиалынынъ балансында ортак узынлыгы 218,6 шакырым эм 91 гидротехникалык курылыслары болган хозяйстволар ара сувгарув эм коллектор-дренаж тармагы да бар.
– Ызгы йылларда хозяйстволар ара сувгарув тармагын тийисли йорыкка келтируьв бойынша ийги аьллер туьзилип туры. Соьйтип, сонъгы 3 йыллар ишинде, олай дегени 2019-2021-нши йылларда, биз район ериндеги 43 шакырым татавылларды тазаладык. Сонынъ аркасы ман магистральли татавылдынъ сув йиберуьв болымлыгы бир неше кере артты. Бу баьри этилинген куллыклар мелиоративлик тармагын сувгарув аьсерининъ кайнавлы шагында сонынъ кулланув анъсатлыкларын ийгилендирдилер. Соьйтип, быйыл да узынлыгы 13,9 шакырым болган Караногай бутагы деген магистральли татавылын эм Терекли-Мектеб авылы ишиндеги коллекторды ылайдан тазалав бойынша ислери юритилеек. Соны ман бирге биз 2022-2031-нши йылларга каратылган авыл хозяйстволык маьнелиги болган ерлердинъ пайдалыгын арттырув эм Россия Федерациясынынъ мелиоративлик комплексин оьрлентуьв патшалык программасына да киргенмиз, – дейди филиалдынъ етекшиси Сафар-Али Сарсеев.
Келеектеги йылларда солай ок Ногай районынынъ Караногай сувгарув-сув йиберуьв тармагындагы КНВ магистральли татавылын эм Караногай коллекторынынъ кесегин кайтадан ярастырув ислери юритилмеге каралады. Сол куллыклардынъ бас ниети – авыл хозяйство производствосынынъ онъыс беруьвин эм берклигин эм топырактынъ берекетин ава шартларынынъ эм табиаттынъ оьз нормаларыннан тайысып барув аьллеринде арттырув; сувгарылатаган ерлердинъ онъыс беруьв потенциалын эм табиат ресурсларын хайырлы кепте кулланувды ийгилендируьв. Соны ман бирге кайтадан ярастырув ислерининъ тагы бир маьнели борышы деп авыл хозяйство производствосыннан 1900 гектар авыл хозяйстволык майданларынынъ таювын токтатув эм 5 мынъ гектарга дейим янъы сувгарылатаган ерлерди иске киргистуьв саналады. Соны ман бирге планда аьлиги Терен-Куйы коьлининъ сувын кулланув эм КНВ магистральли татавылыннан сув алув аркасы ман сув саклавшы коьл курылысы да бар.
Кайтадан ярастырув ислерди яшавга шыгарув Ногай районынынъ авыл хозяйстволык ис бажарымлыгына келиспейтаган табиат шартларын сабырлатув, тоьгеректеги табиат аьллерди ийгилендирмеге, топырактынъ берекетли кабатынынъ тоьменлевин иркпеге, сувды заманы ман йиберуьвди канагатламага, оьстирилетаган авыл хозяйстволык культураларынынъ онъысын арттырмага багайт береек.
Йогарыда белгиленген объектлерди кайтадан ярастырув эм курув куллыклары сувгарув тармакларынынъ кулланув оьлшемин арттырмага эм аьлиги сувгарылатаган 6097 гектар ерлерди сувгарув уьшин керек шаклы сув оьлшемин канагатламага эм соларга янъы сувгарылатаган майданларын косымша эсапта кулланувга киргистпеге ийги негиз болаяк.
Суьвретте: «Минмелиоводхоз РД» ФГБУ-нынъ Ногай филиалынынъ директоры Сафар-Али Сарсеев.
