Махачкалада, РАН Дагестан федераллык тергев орталыгында, Дагестан Республикасынынъ Оькиметининъ баславы ман «Кара ерлер эм Кизляр отлакларынынъ кумланувынынъ маьнели маьселелери эм соларды шешуьвдинъ йоллары» деген соравды ойласув аьлинде тоьгерек стол оьткерилген.
Бу шарада ДР Оькиметининъ Председателининъ орынбасары Абдулмуслим Абдулмуслимов катнаскан эм оьз ойын билдирген. Онынъ айтувы ман, авыл ерлерине ювык келген ашык кумлар айлак та тынышсызланув тувдырадылар, неге десе солар тек куры табиат маьселесин эндирип калмай, ама яшавшылар арасында осал социаллык ызларын да калдырадылар.
«Ногай районында кумланувдынъ уьш уьйкен участогы бар эм солар белсенли оьсип турадылар. Солардынъ ишинде энъ де кавыфлысы – Кумлы авылынынъ янында. Айтылган участоктынъ ортак майданы 8 мынъ гектарга дейим етиседи. Кумлардынъ экинши участогы – район орталыгы Терекли-Мектеб авылдынъ сырт ягында, сонынъ оьлшеми 2 мынъ гектар ерди бийлейди. Кумланувдынъ уьшинши участогы – алдынгы «Червленные буруны» патшалык заводынынъ ерлеринде. Сондагы кумлар 1,5 мынъ гектар майданларда орынласкан эм 10 авыл ерлерине етпеге аз калганлар.
Тоьгерек столдынъ барысында былтыр октябрь айында эскен куьшли давыл еллер коьшимли малшылык ерлерининъ Кочубей зонасындагы отлакларга, респуб-ликадынъ хозяйстволык курылысларына уьйкен йойым келтиргени белгиленди. Сол йойымнынъ оьлшеми аьлиге дейим де белгиленмеген.
Маьселелер ойласылган сонъ, тоьгерек столдынъ катнасувшылары кенъеслерди рекомендация кебинде беруьв акында карар алдылар.
Ногай район аькимбасы Мухтарбий Аджеков районга сондай да маьнели соравды ойласув бо- йынша оьткерилген тоьгерек стол акында айткан оьз комментарийинде район ямагаты Дагестан етекшилери эм аьлимлери соны оьткергени акында ийги соьзин айтады деп белгиледи.
– Биз Махачкалада Дагестан аьлимлери эм ДР Авыл хозяйство эм тамак-азык министерствосынынъ куллыкшылары йыйналганын эм районымыздынъ уьйкен кесек ерлерининъ кумланувы эм топырагы заяланувы акында маьнели соравды ойласканын хош коьремиз.
Аьли Россиядынъ кубыласынынъ аьлимлери, сонынъ ишинде Астрахань областининъ, Калмыкия эм Дагестан республикаларынынъ аьлимлери мен бирге бу регионларда ерлердинъ кумланувы ман куьрес юритуьв бо- йынша ортак бир ислер планын аьзирлев акында биргелес шараларын оьткередилер. Биз аьлимлерге бу авыр маьселеди илми ягыннан тергевлери уьшин разылык билдиремиз. Дурысында да, бу уьйкен маьселе табиат казасы ма яде аьдем факторы ма экенин аянлав керегеди.
Ногай районы кумланув баьлесиннен энъ де уьйкен зарар коьрген район деп белгилемеге суьемен. Мунда биз бу маьселеге республика етекшилери айырым маьне бергенин коьремиз. Айлак та, Дагестан Аькимбасынынъ куллыгын кесек заманга юритуьвши Сергей Меликовтынъ. Ол республикадынъ Сырт зонасындагы ерлердинъ кумланып барувы акында соравды бир неше кере быйыл язлыкта РФ Федерация Советинде, солай ок РФ Авыл хозяйство министри Дмитрий Патрушев пен йолыгысында, оьткен айда РФ Оькиметининъ Председатели Михаил Мишустин оьткерген Сырт-Кавказ федераллык округынынъ социал-экономикалык оьрленуьв соравлары бойынша Пятигорскте болып озган кенъесте коьтерген.
Сол себептен бу баьри этилинип турган абытларга коьре ювыктагы йылларда ерлеримиздинъ кумланув маьселеси йыдан-йылга шешилип бараягына сенемиз», – деген Ногай район администрациясынынъ аькимбасы Мухтарбий Аджеков.
