Оьткен юмадынъ сонъгы куьнинде Дагестан Республикасынынъ бас каласы Махачкаладагы «Россия – меним тарихим» деген тарих паркынынъ негизинде «Терроризм идеологиясына карсы турув: теория эм практика» (СМИ-лерде) деп аталган илми-практикалык конференциясы болып озды.

Бу бек маьнели шарады Дагестан Республикасынынъ Информатизация эм баспа министерствосы уйгынлаган.
Шарадынъ барувында биринши соьзди Дагестан Республикасынынъ Информатизация эм баспа министри Умаросман Гайбуллаевич Гаджиев алды.
Ол оьзининъ соьйлевинде республикамыздынъ яшавшылары арасында терроризм идеологиясынынъ кенъ яйылатаганы эм Сирия Республикасына эки мынъга ювык дагестанлылар кетип, оьз бактыларын туьпсиз теренликке йибергенлери акында айтып кетти. Оьзиннен сонъ, соьзди ол РИА «Дагестан» етекшиси М.Магомедовка берди.
– Буьгуьнлерде карак туьркимлери «уйкыга коьмилуьв» аьлде. Олардынъ алдынгыдай сеслери шыгып, оьз сыраларын кенъейтуьви де коьринмейди. Карак туьркимлердинъ етекшилери оьз куллыкларын Интернет тармагында белсенли юритедилер, олар бу куьнлерде коьп куьшти мектеб окувшыларынынъ яшав оьмирлерине шапкынлык этуьв уьстине саладылар. Биз аьли кыйынлы заманларда яшап турымыз, бу заманга шакырув эпохасы деп те айтпага болады. Айтпага, савлай дуныя ман кенъ яйылган, коьплеген аьдемлердинъ яшав оьмирине зыян келтирген коронавируслы мараз. Мен информатизация тармагында куллыгымды юриткен шаклы коьрип тураман, терроризм идеологиясын кенъ яйылдырмага суьетаган аьдемлер оьз ресурсларын Интернет кенълигинде аьруьв саклайдылар. Сонда уьйкен сорав ман пайдаланатаган «Тик-Ток» тармагында белсен куллык юритиледи. А бизим баьримизге де белгили болганлай, сонда коьбиси балалар, оьспирлер «олтырадылар». Балаларды ата-аналары тергеп болмайтаган шагы 12-16 яс болады, олар сол шагында не яман затка да аьвлигип кетпеге амырак боладылар, – деди ол.
Илми-практикалык конференциядынъ барысында «ИКЦ» ДР ГБУ етекшиси М.Амиров «Дагестан Республикасында терроризм идеологиясынынъ кенъ яйылувына карсы турув бойынша ортак информационлык-методикалык кенълигин туьзуьв акында» айтып кетти. Олардан баска болып, программадынъ кырыннан терроризм эм экстремизм темасын аьруьв билген, соларга карсы куллыкларды юриткен аьдемлер де соьйлеп кеттилер. Солардынъ арасында «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ бас редакторы Эльмира Юнус кызы Кожаева да бар эди. Ол йыйылганларга «Шоьл тавысы» газетасынынъ редакциясы ман аьзирленген «Алданганлар» фильмлери туьзилгени акында айтып кетти. Сол шакта экранда сол «Алданганлар» документальли фильми де коьрсетилип туры эди. Бу айтылган фильмди Интернет тармагында бес мынънан артык аьдемлер караганлар. Фильмнинъ негизинде аьдемлердинъ ойсыз абытлары эм оькинуьвлери, балалардынъ сынъган бактылары…
Эльмира Кожаева соьйлеп болганнан сонъ, Информатизация эм баспа министри бу фильмди ГТРК «Дагестан» каналында коьрсетпеге буйырыгын берди.
«Вектор» политикалык технологиялар эм стратегиялык инициативалар Орталыгынынъ етекшиси, Дагестан патшалык институтынынъ окытувшысы, политикалык илмилерининъ кандидаты Х.Курбанов «Россияда янъы терроризм: сога кайтип карсы шыкпага керек» деген тема бойынша соьйледи.
– Алдынгы заманларда карак туьркимлердинъ дослыгы кувыс-муьйислер- де, уьйлерде болатаган болган болса, бу куьнлерде баьри зат та Интернет сайтларда. Бизге Совет Союзында болган ийги идеологияларды оьрлендирмеге керек, айтпага, пионер эм сондай баска организацияларды кайтадан туьзбеге керек. Балаларды аьвликтируьв – ийги баслав болар эди. Биз Россия Федерациясына таянып тувыл, оьз еримизге келисли амалламаларды кулланып, яшавды туьзбеге керекпиз. Баска ердинъ касиети де, аьдетлери де баска болады. Бас деп, биз оьз-оьзимизди анъламага борышлымыз. Муниципалитетлерде тийисли куллыклар юритилмейтаганы биревге де ясыртын тувыл. Баьри зат та кагытта калады, – деди Х.Курбанов. Соьйлегенлердинъ арасында Заид Абдулагатов янъыларда Ногай районында болып, балалар ман коьрискени акында хабарлады:
– Олардынъ юзлеринде аьли тек ярыклык эм тазалык, соны саклав бизим киели борышымыз болады. Биз олардынъ келеектегисине каранъалыкты эндирмеге керек тувылмыз. Сонынъ уьшин окытувшылар, ата-аналар коьп куьш салмага керек боладылар, ама, оькинишке, бу куьнлерде окытувшылар араларында балаларды кайтип тербиялаякты билмейтаганлар да бар. Окытувшылар оьзлери оьз аьрекетлери мен разы тувыллар. Сога коьре, этилетаган куллыклар тек коьнъилге тувыл, ойга да каратылып этилмеге керек.
«РСБС» ГБУ директоры, социолог Г. Малучиев «Дагестан Республикасында терроризм идеологиясына карсы турувда ямагат ойын тергев» темасы бойынша соьйлеп, йыллардынъ оьтуьви мен кайдай туьрленислер болатаганын келтирди. Онынъ соьзине коьре, республикадынъ яшавшылары араларында карак туьркимлердинъ сырасына киретаганларды яклайтаганлар да барын билдик.
Бу куьн «Россия – меним тарихим» паркынынъ негизинде болган илми-практикалык конференциясынынъ тамамын Умаросман Гаджиев келтирип, бас куллык мектеблерде юритилмеге эм СМИ тармагында бирлик болмага керегин айтты.
Йолыгыс республикамыз бойынша терроризм идеологиясына карсы белсенли куллыкты юритетаганларга Разылык хатлар савгалав ман тамамланды.
Ызгы соьз: «Терроризм идеологиясына карсы турув: теория эм практика» деген темага озгарылган илми-практикалык конференциядынъ баьри катнасувшыларына да Заид Абдулагатовтынъ «Современный экстремизм и терроризм: состояние и проблемы» деген китаби савгаланды.
Китапте автор бек маьнели темады коьтереди. Бу куллык патшалык эм муниципаллык органлардынъ куллыкшыларына бек пайдалы. Китапте автор терроризм эм экстремизм идеологиясына дин ягыннан тувыл, аьлиги яшав карасы ман карайды.
Китап билимлендируьв тармагында куллык юритуьвде кулланылса да, пайдасын береек.
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: илми-практикалык конференция озувда.