Газета – окувшылар арасында энъ кенъ яйылган, тиражи уьйкен коьлем информация амалларынынъ бириси. Онынъ бетлеринннен яслар да, эслилер де тез аьлинде сонъгы янъылыклар акында биледилер, туьрли газеталык жанрларында язылган макалаларды кызыксынып окыйдылар. Тек аьлиги заманда, боьтен де яс несилимиз, компьютерлик технологиялар ман аьвлигип, газетадай коьлем информация амалына эс каратпайдылар.

Бу яктан навасызланув тувдыратаган сол: боьтен де эс каратылмайды миллетлер тиллериндеги баспа шыгармаларына. Мысал эсабында бизим ана тилимизде шыгатаган «Шоьл тавысы» газетамыз акында соьз бардырар эдим. Онынъ тиражи заьлимдей оьзек те, аьр аьелге де еткерилгендей, тек оны, оькинишке, тек эслилер несили окыйды. Яслар, боьтен де аьлиги несил, газетамыз бан кызыксынмайды, неге десе олар ногай тилин билмейдилер. Мага коьре, олардынъ бу яктан куьнаси йок, неге десе оларда мектебте окыган заманда ана тилге суьйим сезимин тувдырмаганлар, бу окув сабагына билим тармагында осал эс каратылган. А аьлиги заманда окувшылар да, олардынъ ата-аналары да ана тил эм адабиат окув сабаклары окув программадан тайдырылса экен деген ойын билдиредилер. Ол зат, оьзек те, тынышсызландырады. А балалар бавларына юретаган саьбийлеримиз ногайша билмегендей, неге десе мунда, меним ойымша, тербиялавшылар тербияланувшылар ман ана тилинде аьллеспейдилер, баьри шаралар да орыс тилинде оьткериледи. Орыс тил эм адабиат окув сабаклары окув программасында – бас сабаклар сырасында, эм сол сабаклардан дерислер юма ишинде йыйы озгарылады, а ногай тил эм адабиат сабаклары тоьмен «басамакта» тургандай. А муннан узак заманда, мага коьре, ана тил эм адабиат пан кызыксынув артык эди. Яде окытувшылар аьлигилер мен усаслы тувыл эдиме экен?.. А мени ана тилден эм адабиаттан окыткан окытувшы баьри затты терениннен билген аьдем эди. Ол таныстырган бизди ногай халкымыздынъ бай авызлама яратувшылыгы ман. Бурынъгы заманнан алып ногайлар такпакка, айтувга, юмакка, эртегиге, таварыхка, сансыз коьп туьрли йырларга уста халклардынъ бириси болган. Бу баьри затты биз ногай тил эм адабиат бойынша окытувшымыз Оьлмес Кусеповна Толубаевадан билгенмиз. «Аьр биримизге бала заманыннан алып оьз халкынынъ фольклорын билмеге – борыш», – дейтаган эди ол. Аьлиги яс несил фольклорды да, адабиатында С.Капаевтинъ, А.Киреевтинъ, Иса Капаевтинъ, Кельдихан Кумратовадынъ, Мурат Авезовтынъ, Магомет Кожаевтинъ, Магомед-Али Хановтынъ, халк авызлама яратувшылыгын усташа кулланып, ятлав кебинде яде кара соьз бен язган асарлары ман терениннен таныс тувылдыр деп ойлайман, неге десе аьлиги балалар ногайша соьйлемей, уьйшиликте де, мектебте де орыс тилинде соьйлейдилер. «Меним балам баьри окув сабакларды «бес» белгиге уьлгиреди, эм тек ногайшадан дайым «доьрт» белгисин алады. Керек те тувыл ногай тили..», – дейди сол баладынъ анасы. «Тилин муткан – Элин мутар», – дер эдим мен ога явапка.
Л.Эльгайтарова.