Бурынъгыда ногай сылувлары кол ислерине бек уста болганлар. Олар кийимлер де тиккенлер, уьйдинъ ишине керек яраклар да, кийгизлер де аьзирлегенлер, оьрнеклеп, биелей тигуьвдинъ сырларын билгенлер.
Аьлиги заманлар баска болган, сога коьре яс кызлардынъ да кызыксынувлары туьрленгенлер. Пишип, тигип билетаган ногай кызларды айлак сийрек распага болады, ама олар йок тувыл. Ишки дуныяларынынъ ярасыклыгын, байлыгын оьнершиликте синъдиретаган уста коллы ердеслеримиздинъ бириси – Черкесск каласыннан Айшат Мамедова. Ол 7 ясыннан алып оьз коллары ман ярасыклыкты тувдырады. Айшат йиплерден туьрли ойыншыклар, янъы тувган саьбийлер уьшин юн уйыклар, боьрклер, шарыклар тигип, кыз балалардынъ шашларын аьдуьвлеп йыюв уьшин керек яраклар аьзирлеп биледи.
– Бу оьнершиликке мени тетем Хаджат Исса кызы Абрагимова уьйреткен. Ол айлак уста коллы кыскаяклы болган. Тетем койдынъ терисиннен юнди айырып, оны тарап, уршык пан ийирип, йиплер аьзирлеп, сол йиплерден коьп керек затлар тигетаган эди. Онынъ юн ийиретаган бурынгы алаты аьли де бизим уьйимизде аявлап сакланылады. Сол уршык аьли де кулланылады, – деп хабарлайды Айшат.
Кишкейлей Айшат ата-анасы ман Черкесск каласында яшаган, ама яй тыншаювлардынъ заманы етсе, ол Хабез районынынъ Бавуко авылында яшайтаган тетесине конакка бармага асыккан. Суьйикли тетеси мен озгарган заманын Айшат балалык шагынынъ энъ де наьсипли эм яркын вакытларынынъ бириси деп санайды.
– Тетем мени билгенине уьйретпеге шалысатаган эди. Бизим бирге бажарган баьри куллыклардынъ ишинде мен, боьтен де, тигуьв исин ярататаган эдим. Тетемнинъ коьз салувы ман аьзирлеген биринши сезимли куллыгым кишкей колявлыклар болдылар. Соларды мен 11 ясыма толганда тиктим эм баьрин де тетейлериме савгалап шыктым. Тетейлеримнен коьплеген мактав эм разылык соьзлерин эситкеннен сонъ, бу каьрлев мени, боьтен де, бек кызыксындырды эм тигуьв мен каныгыслы каьрлеп басладым. Соьйтип, балалай мен юн уйыклар, колявлыклар эм баска кишкей затлар тигип басладым, – деп бардырады соьзин яс бавырдасымыз.
Тетесининъ усталык дерислери кызалакка боьтен де, мектебте окыган йылларында керегедилер. Ис дерислеринде окытувшысын сейирге калдырып, кызалак оьз коллары ман свитер тигеди.
Кеспиди сайламага заман еткенде, Айшат Ставрополь каласында орынласкан окув ошагына дизайнерлик факультетке туьспеге суьйди, ама ата-анасы ялгыз кызды ят калага йибермеге суьймедилер. Соьйтип, Айшат Черкесск каласында орынласкан РГСУ-га «Финанслар эм кредит» факультетине окымага туьседи. Оны етимисли битирип, сатувшы, бухгалтер, кассир болып аьрекетлейди. Болса да, кызалак бир заманда да суьйген исин мутпайды, бос заманы болса, тигуьв мен каьрлемеге шалысады.
Кыз эрге шыгып, аьелде бала тувганнан сонъ, декрет отпускында олтырган Айшат тигуьвге маьне берип, оны ман каныгыслы каьрлеп баслайды.
– Мен кишкей бала ман уьйде олтыратаган эдим. Бос заманым коьп болатаган эди эм, мен бир йол конъысы яс кыскаяклы Мадинадынъ да янъы тувган баласына кишкей ярасыклы уйыклар тигип бердим. Савгады яратып, Мадина ога бек куванды, – деп хабарлайды Айшат.
– Колларынъ айлак уста экен, Айшат, сен сосындай уйыкларды сатув уьшин неге тикпейсинъ? Менимше, коьплер сеннен оларды суьйип алаяклар,– деди ол. Мадинадынъ соьзлерин эситип, яс хатын ойга коьмилди. Элбетте, заманы бар, тикпеге суьеди. Инстаграмда оьзи тиккен затларын орынластырып карайды, ким биледи, сол ис те ога пайда аькелер деп токтасады. Соьйтип, Инстаграмда rukodelie_09_aisha деген бет ашып, бас дегенде онда кардашларынынъ эм ювыкларынынъ балаларына деп тиккен уйыклардынъ, боьрклердинъ, ойыншыклардынъ суьвретлерин орынластырып баслайды. Бир кесек заманнан сонъ, таныс болмаган аьдемлер Айшаттынъ ислерин яратып, заказлар этип басладылар. Биреви балалар бавына юмсак ойыншык тикпеге тиледи, баскасы, баласына савгага бермеге суьйди. Соьйтип, куьннен-куьнге онынъ тиккен затларын сатып алмага суьетаган аьдемлердинъ саны оьсти. Аьлиги заманда заказ беруьвшилерге оьз шеретлерин сакламага да керек болады.
Аьлиги заманда Айшаттынъ эки аьвлети бар – Эмир мен Малик ети эм эки ясында. Соьзсиз де, яс балалар аналары тиккен ойыншыклар ман суьйип ойнайдылар. Оларда Айшаттынъ тиккен ойыншыкларынынъ уьйкен коллекциясы бар. Маликтинъ суьйген ойыншыклары – Айшат савгалаган мысык пан коян. Бала кеше оларды кушагына алып уйкламага суьеди.
– Мен боьтен де кеше, уьйде баьриси де уйкыга кеткеннен сонъ, тигип баслайман. Квартирадынъ ишинде оьзимнинъ кишкей бир ис орыным да бар. Шымылдыкты ябаман эм суьйген исиме коьмилемен. Мысалы, туьнегуьн кешеги саьат уьшке дейим тиккенмен. Кыз балалар уьшин «салоха» деп аталатаган байламларды этип уьйренгенмен. Бу ис мага коьнъиллик, ян рахатлыгын береди, – деп хабарлайды яс кыскаяклы.
Элбетте, аьелде эки бала болганнан сонъ, оларга да карав берип, аьел куллыкларын да бажармага керек болган кыскаяклыда тигуьв мен каьрлев уьшин аз заман калады, ама ога аьели уьйкен демевди этеди. Ян йолдасы Тимур яс кыскаяклыга аьр яклы ярдам этпеге шалысады.
Айшат пан соьйлегенде, тек онынъ кол усталыгына тувыл, яркын, ашык эм аьдем суьер касиетлерине де сукланасынъ. Ондайларга ногайда: «Ишинъе ярып салгандай» деп айтадылар. Биз сосы уста коллы ногай сылувына баьри етимислерди, мыратларынынъ толувын, аьел наьсибин сагынамыз.
М.Мижева.
Суьвретте: А.Мамедова ис орынында.
