Ызгы йылларда республикада, сонынъ санында Ногай районында да, автомобиль йолларды курув эм ярастырув ислерине заьлимдей маьне бериледи. Ол зат анъламлы, неге десе йоллар аьдем яшавында, савлайы экономикада энъ маьнели орынлардынъ бирисин тутады. Элбетте, бу тармакта буьгуьнлерде этилинген куллыклардан эсе, эндиги де этилинееклери коьп, кайсы бир йолларга тап 30-40 йыллардан бери бир кере де ярастырув ислери этилинмеген. Болса да, баьри маьселелер де 1-2 йыл ишинде шешилмейди, сонынъ уьшин абыттан-абыт алып йыл сайын куллык этпеге туьседи. Соны ман байланыста газетамыздынъ оьз хабаршысы «Ногайское ДЭП-29» АО генераллык директоры Джамбулат Караев пен йолыгысып, бир неше соравларга яваплар алган.

– Джамбулат Алибий увылы, сиз аьлиги заманда районымыздынъ яваплы ис тармакларынынъ бирисин етекшилеп баслагансыз. Сиз предприятиеди колынъызга алганда, ол енъил болмаган заманларды басыннан кеширип туры эди. Районнынъ йол хозяйствосы буьгуьнлерде кайдай аьллерде экен? Оьзинъиздинъ эткен аьрекетинъиз акында не зат айтпага боларсыз?
– Муннан эки йыл артта мен предприятиеге етекши болып келгенде, онынъ аьллери мактагандай тувыл эди. Аьлиги заманларда бир ис те техникасыз бажарылмайды. Биз ал деп куллыгымызды мундагы техникады аягына тургызувдан басладык. Айтпага, ислемей яткан «АМКАДОР ТО-18» тиевши коьликке, «ДТ» гусеницалы тракторга капиталлык ярастырув куллыкларын эттик, «КАМАЗ» автомашинады ясадык, казатаган тракторды, асфальтти тегислейтаган катокты да ярастырдык.
Бизим предприятиединъ энъ бас алатларынынъ бириси – асфальт-бетон аьзирлеп шыгаратаган завод, ол да иске яравсыз аьлде ятыр эди. Сога да капиталлык ярастырув куллыкларын эттик. Заьлимдей карыж шыгармага туьсти. Болса да, биз Дагестан Республикасынынъ коьлик эм йол хозяйство министри Ширухан Гаджимурадовтынъ колтыклавы ман бу соравларды уьстинликли шештик.
Соьйтип, биз сол йыл язлык-яз айларында техникады аягына тургызып, куьзге тамам Терекли-Мектеб – Кумлы автойолды ярастырувга урындык. Йылдынъ ызына дейим бу якта 6 шакырым йол кесегин коьтерип, сога кумлы гравий тас тоьседик. Сол 2019-ншы йылда, солай ок, Карагас – Орта-Тоьбе – Уьйсалган автомобиль йолына да капиталлык ярастырув куллыклары этилинди.
2020-ншы йыл элимиз уьшин авыр басланувына (пандемия) карамастан, бизим предприятиемиз алдыга сенимли кепте карап, аз ислер этпеди деп белгилев керек. Сол йыл Терекли-Мектеб авылында республикалык «Меним Дагестаным – меним йолларым» деген республикалык программасы бойынша 4 орталык орамлар йолларына янъыдан асфальт-бетон тоьселди. Баьриси 1620 метр узынлыгы болган Г.Аджигельдиев, Аталык согысы, С.Орджоникидзе эм М.Отаров орам йолларын ярастырувга 7 миллион маьнеттен артык карыждынъ куллыклары этилинди. Муннан сонъ сол орам йолларын ашувга багысланган шатлыклы шарада яшавшылар бу орамларга асфальт 1984-нши йылда салынып, тап 36 йыл узагында соларга бир кере де ярастырув ислери юритилмегенин белгиледилер. Бу ислер баьриси де бизим асфальт-бетон шыгаратаган заводымыздынъ асфальти мен этилинген.
Сол йыл биз тагы да Терекли-Мектеб – Шумлелик – Куьнбатар автойолынынъ 19-ншы шакырымыннан алып 24-нши шакырымына дейим йол кесегин туьзеттик. Биздеги йоллар сол шаклы йыллар ярастырылмай ятканын эске алып, аьли солардынъ энъ де осал ерлерин туьзетпеге шалысамыз. Сол куллыкларга биз техникады кырдан аькелип кулланамыз, неге десе аьли уьшин бизде баьри техникамыз да йок, ама бара-бара соларды сатып алмага шалысаякпыз. Элбетте, оьз техникамыз болса, биз кырдан соны аькелмей, сога йиберилген акшады аз болса да, районымызга калдырар эдик, неге десе биз оьз районымыз, халкымыз уьшин ислемеге шалысамыз.
– Быйыл да йогарыда белгиленген республикалык программа бойынша район орталыгында тагы да 6 орам йоллары ярастырылмага каралады деген ийги хабар эситтик. Солар кайсы орамлар болар экен, сыр болмаса?
– Быйыл да «Меним Дагестаным – меним йолларым» деген республикалык программа бойынша район орталыгында 6 орам йоллары ярастырылаяк. М.Отаров атындагы орамнынъ ызында токталган ериннен асфальт, савлайы Н.Эсмухамбетов атындагы орамын оьтип, УОС яныннан Терекли-Мектеб – Кизляр республикалык автомобиль йолына келип косылаяк. Соьйтип, биз орталык Эдиге орам йолы ман оьтетаган коьлик топарын азайтаякпыз. Экинши йол кесеги Ногай ЦРБ ювыгында орынласкан «Нурлан» туькеннен алып, бу яктагы Мир, Титов орамларын кесип оьтип, бурынгы май заводтынъ яныннан М.Отаров атындагы орам йолына дейим асфальт пен ябылаяк.
Солай ок, Терекли-Мектеб авыл ишиндеги бир неше орам йолларына кумлы гравий тасы тоьгилеек. Соны ман бирге район ериндеги баска авыллар ишлериндеги орам йоллары да ярастырылмага каралады.
Былтыр да биз Терекли-Мектеб – Куьнбатар авыллары аралыгындагы автойолдынъ тагы да 5 шакырым кесегин ярастырдык. Арсланбек авылындагы йол уьстиндеги коьпирине де ярастырув ислери юритилди.
Оьткен 2 йыл ишинде Кизляр – Терекли-Мектеб – Ставрополь крайынынъ япсары деп аталган автойолынынъ 72-нши шакырымыннан 92-нши шакырымына дейим йол кесегине кайтадан асфальт тоьселди.
Солай ок быйыл Терекли-Мектеб – Кизляр автомобиль йолынынъ «Кумли» ГИС газпром» кесегиннен Арсланбек авылына дейим 10 шакырым бузылган йол кесегине янъыдан асфальт тоьселип туры.
– Келеек йылларга кайдай ис планларынъыз бар?
– Келеек йылларга Кара-Сув авылдан Кумлы авылына баратаган автойолды ярастырмага ниетленемиз. Аьли уьшин сонда тергев юритилип, проект-смета документациялары туьзиледи. Соьйтип, Калинин эм Ленин авыллары арасындагы автомобиль йолын ярастырув ислерин де планга киргисткенмиз. Соны ман бирге Терекли-Мектеб – Шумлелик – Куьнбатар автойолын армаган ярастыраякпыз. Бу белгиленген йоллар аьли тергеледилер, керекли документациялары аьзирленеди. Солай ок, министерствога алдынгы район лагериннен алып Сылув-Тоьбе авылына дейим йол курув акында аьризе де бергенмиз. Быйыл Терекли-Мектебти айланып оьтетаган узынлыгы 4 шакырым болган йолга асфальт-бетон тоьсеекпиз. Авыр юк тасыйтаган уьйкен автомашиналар сол йол ман йиберилеек.
2019-2020-ншы йыллар ишинде район йол хозяйствосы ман хыйлы куллыклар яшавга шыгарылган. Болса да, биз соны ман парахатланмаймыз, эндиги де ислеекпиз. Соьйте келе, аз-азлап, районнынъ баьри йолларын да кепке келтиреекпиз. Энъ де маьнелиси сол, бу куллык меним оьзиме бек ярайды. Ол – баьримизден де уллы Кудайымыз алдында эм бу йоллар ман юреек бизим ердеслеримиз алдында саваплы куллык. Бир белгили хадисте булай деп айтылады: ким аьдемлер уьшин коьпир яде йол курса, сол аьдемге Алла-Таала еннетте уьй салар. Йол курув эм ярастырув тармагы – аьдемлерге керекли, кызыклы ис аьрекети. Ногайда бир аьруьв соьз бар: «Тама-тама коьл болар», – деген. Сога усап, йылдан-йылга куллык этип барсак, ис-иске, йол-йолга косылар, районымыз оьрленер.
– «Баьри исти де кадрлар бажарадылар», – деп айтылады бизим элде. Сога усап, сизинъ де кадрларынъыз, куллыкшыларынъыз коьп йыллардан бери коллективтинъ ийги аьдетлерин саклап келетаган ис суьер тыпак коллективлердинъ бириси деп районда белгили эди. Аьли де солай ма?
– Бизим ис коллективимизде баьриси 24 аьдем куллык этеди. Олардынъ ишинде яслар да, 30-40 йыл ислеген ветеранлар да бар. Коллектив татым. Предприятиемизде 40 йылдан артык заман ислеп келетаган бас инженер Оразманбет Аджинияз увылы Кульчимаевти айырым кепте белгилеймен. Билимли эм сулыплы специалист. Биз ога сый этип, республика оькиметине онынъ документлерин йиберип, оьрметли савгага тийисли этпеге суьемиз. Аьр куллыкшы акында айырым кепте ийги соьзлер айтпага болады. Йырма йылдан бери Арслан Аджимурзаев бир еринде, асфальт-бетон заводынынъ операторы болып куллык этеди. Сондай коьримли эм сулыплы куллыкшыларымыздынъ аркасы ман биз алдыда аьли де коьп ислер бажарармыз эм коьп сапатлы йоллар салармыз деп сенемен.
Соьзимнинъ ызында оьзимнинъ ис коллективиме, Ногай районымыздынъ яшавшыларына берк ден савлыкты, шыдамлыкты, бир-бирисин сыйлап эм анълап яшаганын эм аьр кимге Алла-Таала савап йибергенин йорайман.
Хабарласувды
М-А.Ханов юриткен.