Халкымыздынъ тарихине биревлер эл коршалап, яв кайтарган йигитликлери мен, баскалар оьнер майданында зейинлиги аркасында етискен уьстинликлери мен, уьшиншилер белин бувып, кайратлы иси аркасында патшалык беженине коскан салдарлы уьлиси мен киредилер.
Кайратлы иси мен сый казанган кыскаяклылардынъ арасында ашык коьнъилли, юзине дайым да куьлемсиревдинъ йылы саьвлеси тоьселген Самиет Кулумай кызы Муталлапова коьрнекли орынды тутады. Соьз басында болса да, соьз касында айтып калайым: Самиет Кулумай кызынынъ коьнъиллигининъ ашыклыгында токталганымнынъ себеби – баскалардан да коьп эситкен болсам да, оьзим яшавымда сол кыскаяклыды сынъар бир кере коьргенимде онынъ аьдемлерге ашык шат юзине шайыт болганман.
Самиет Муталлаповадынъ ис йолы уьйкен. Солардынъ тек бир нешевин айтайым. Дав йылларында яс кызлар болып, Хасавюрт каласына дейим татавыллар казганлар. Суьт фермада савувшы болып ислеген. Эри Арслан фермага етекшилик эткен.
С.Муталлаповадынъ тунъгыш кызы Нарбикединъ эскеруьвлерининъ арасында мундай кесек те бар.
– Эллинши йыллар. Биз яз мезгилинде кырда ятамыз. Атамыз савувшыларды иске (туьнги деп айтпага керекпе, танъгы деп айтса келисерме) уьш саьатте тургызады. Биз де уянамыз. Коькте юлдызлар кутырып яркыраган мезгили. Сонъ уйклап кететаган болармызтагы.
Бас деп Муталлаповлардынъ аьели Шешен-Ингуш Республикасында яшаган, сонъ Ногай районына коьшеди. Ногай районына келген сонъ, Арслан Муталлапов аьели мен бирге койшы бригадады басшылайды. Эри мен бирге, билек бириктирип ислеп, Самиет Кулумай кызы малшылыктынъ сырларына уьйренеди. Сонынъ уьшин де уста койшы Арслан Муталлапов дуныядан тайганда, яшав бойы ис йолдасы да болып юрген ян йолдасы Самиет, эрининъ колындагы ярлигин ерге туьсирмейди, койшы бригадады оьзи басшылап, онынъ исин бардырады.
Ол заманда Ленин атындагы совхоздынъ директоры М.Муртазаев, бас зоотехниги З.Аджибаев эткен сенимди акламага, эрининъ исин тийисли дережеде бардырмага шалысып, С.Муталлапова тапшырылган куллыкка каныгыслы кепте урынады.
Кыскаяклыдынъ кайратлы иси акланады. Республикамызда биринши болып, С.Муталлапова «ДАССР ат казанган малшысы» деген оьрметли атка тийисли болады. Дагестан телевидениеси онынъ акында фильм аьзирлейди. Солай ок С.Муталлапова исинде тапкан етимислери уьшин «Знак Почета» ордени мен, «За трудовую доблесть» медали мен савгаланады. 1973-нши йыл Москвадагы киностудия атаклы койшымыздынъ акында «Шоьл бийкеси» деп аталган фильм аьзирлейди. Сол йылларда С.Муталлапова КПСС РК бюро агзасы болып сайланады.
Биз, коьбисинше, аьдемнинъ кайсы куллыкларда ислегени, онынъ ис коьрсеткишлери, етимислери акында тизип язамыз, ама онынъ келпети, ол кайдай инсан экенин яде кайдай инсан болганын бир-эки авыз соьз бен сама суьвретлемеге мутамыз. Мен соьз басында айтып озганлай, Самиет-абай школада окыган йылларында йырлар йырлап, сценкалар салып, мектеб яшавында белсен катнаскан. Ислеген йылларында да, куллыгы тынышлардан тувыл болса да, юрек шатлыгын йойытпай, маскара-куьлкиден эрек таймаган, касындагылардынъ коьнъилин тавып билген. Самиет-абай берекетли уьйдинъ конакшыл бийкеси болган. «Бир кере ырызгы таткан ерге мынъ кере салам бер» дегенлей, онынъ даьмли асын татып, оьзлери де, коьнъиллери де ток болып, разылык айтып кеткенлер аз тувыл.
– Биз бес кыз эдик анамызда, бир кедеге заьр болып кетти, – дейди анасынынъ кайгысын эскерип Нарбике Арслан кызы.
Не этейик? Яшавда баьри зат та тегис те, дурыс та болмайды. Тек Самиет Кулумай кызы Муталлапова, яшавда салынган бас борышты тийисли дережеде толтырып, оьзининъ акында «яхшы аьдем» деген эс калдыргандай этип оьмирин озгарганлардынъ сырасында болганы энъ де уьйкен ис.
МАГОМЕТ КОЖАЕВ.
Суьвретте: Самиет Муталлапова кызы Нарбике мен.
