Россиядынъ революцияга дейимги буржуазный газеталары исши халк пан байланыслы тувыл эди, олардынъ бетлеринде исшилердинъ эм эгиншилердинъ язганлары коьбисинше баспаланмайтаган эди. Боьтен де кайдай да болсын кемшиликлер белгиленип язылганларга ондай газеталар бетлерине туьсуьв кыйын болган. Сийрек аьлде ондай макалалар бу газеталар бетлеринде баспаланып шыккандай болса, олардынъ авторлары полициядынъ тергеви астына туьсирилетаган болганлар.

Сонъында баслап ясыртын, кайбир заманда ашык кепте карсы турып, ызында большевиклердинъ баспа шыгармалары сол токтастырылган аьлге ызын салувга етистилер. Биринши куьнлерден ок янъы исшилер баспа шыгармасы халк пан тар байланыслы эди эм олардынъ белсен ортакшылык этуьви мен оьрленип баслады. Патшалыгымыз ягыннан исши халктынъ яратувшылык аьрекетин яклавы аркасында олардынъ газеталар бетлеринде баспаланмага шалысувлары оьрленип баслады.
Октябрь революциясыннан сонъ, исши халктта оьз ойын ашык кепте айтпага амал болып, баспаланмага ымтылысы якланатаганы уьйкен исши эм авыл хабаршылар козгалысына айланды. «Исши хабаршылар эм авыл хабаршылар – бизим баспа тармагынынъ оьктемлиги. Элимиздинъ савлай еринде халкта исши эм авыл хабаршылар аркасы ман аьли оьз коьзлери, оьз сеслери бар, эм бир де, баска бир элде де пресса амалларында яшав биздегидей болып коьрсетилмейди», – деп язган сол заманда уллы орыс язувшысы Максим Горький.
Авыл хабаршылар – газетадынъ белсен коьмекшилери. Олар ямагат негизинде оьз эрки мен, газета ман тар байланыслар тутып, оьзлерининъ аьрекети мен газетадынъ иштелигин кызыклы этуьвге салдарлы косымын тийгистедилер. Олай деген, олар биринши болып оьзлери яшайтаган авыл яшавы акында, туьрли газеталык жанрлы макалалар язып, газета редакциясына йибередилер. Олар – аьр авылда айтылган аьдемлер,туьрли тармакларда кыйын салатаган оьз кеспилерининъ уста ердеслеримиз акында суьвретлевлер, «Не зат? Кайда? Кашан?» деп, ерли-ерлерде озгарылатаган туьрли оьзгерислер эм шаралар акында билдируьвлер эм сондай баска затлар акында макалалар.
Бизим «Шоьл тавысы» (алдынгысы «Кызыл байрак», «Шоьллик маягы») газетасынынъ да сондай ярдамшылары бар. Олар – оьз халкын суьйген, ана тилин аьруьв билген ердеслеримиз. Ондай аьдемлеримиз барлыгы газетамыздынъ келеектегиси бар экенлигинде шексинуьв тувмайды. Аьр бириси атлы-аты ман эскеруьвге тийислилер. Олар –Али Аджимурзаев (Сары-Сув авылыннан), Сейпу Бекбулатов (Ленинаулыннан), Эсманбет Абдулаев (Кумлы авылыннан), Сраждин Межитов (Куьнбатар авылыннан), Алибий Капланов (Эдиге авылыннан), Сыдыйык Муталимиов (Червленные Буруны авылыннан), Союн Шабанов, Сейдахмет Рахмедов, Йолманбет Агаспаров, Хайрудин Лукманов, Нина Халилова (Терекли-Мектебтен), Салимет Майлыбаева (Карагастан), Сейдахмет Кадыров (Орта-Тоьбеден) эм коьплеген баскалар. Буьгуьнлерде кайбиревлери арамызда йок, ама олардынъ сыйлы атлары тувган газетамыздынъ йылязбасында коьрнекли орынды бийлеп сакланады.
Быйыл «Шоьл тавысы» тувган газетамыз оьзининъ 90 йыллык сыйлы мерекесин белгилейди. Сол узак йыллар ишинде коьп ердеслеримиз каныгыслы кыйын салувы ман онынъ ер юзине эндирилуьв аьрекетине оьз уьлисин косканлар эм косадылар, коьп миллетли Дагестан еринде баска миллет тиллери арасында сыйлы орынды бийлеп, ногай халкынынъ атын уьйкен оьрметлев мен айттырганлар эм айттырадылар.
Б.Ибрагимова.