Тотайхан Елакаева – газетамыздынъ типографиясынынъ алдынгы куллыкшыларынынъ несилиннен. Ол мунда ислеген йылларда район орталыгынынъ яшавшылары типографиядынъ куллыгы тек куьндиз тувыл, тап туьнги 12, бирерде танъгы 3-4-ке дейим де бардырылганы акында аьлиге дейим эскередилер. Сол эскеруьвлерде типография куллыкшыларынынъ куллыгы акында легенда кимик айтылады.
…1967-нши йыл. Ол замандагы «Шоьллик маягы» район газетасынынъ редакторы Муса Аджигайтар улы Отаровтынъ кабинетине Терекли-Мектеб авылдынъ орта школасын янъы окып кутарган яс арыкай орта бойлы, тири коьзли кызалак келип кирди. Кыска хабарласувдан сонъ М.Отаров ога сонда ок ис книжкасын ашады эм редакциядынъ типографиясына баслапкы окувшы тувыл, йорык наборщица этип алады. Соьйтип басланады Тотайхан Сейдахмет кызынынъ ана тилиндеги газетадынъ типографиясындагы ис йолы.
Сол йылларда типографиядынъ цехинде линотипистка болып Коьшбийке Елакаева ислейтаган эди. Бу аьсерде ол неге ди авырсынып, больничныйга йыйы шыгатаган болган. Соннан себеп М.Отаров Т.Елакаевага да линотипистка куллыгына уьйренмеге тапшырады.
– Ол йылларда редакциядынъ маданият боьлигининъ етекшиси, белгили шаир Анвар-Бек Култаев бир куьн мени Бабаюрттагы типографияга аькетти. Сонда орыс хатын Надежда Романовна бланклар аьзирлейтаган алатта мени ислеп уьйретти. Муннан сонъ А.Култаев мени эндигиси Махачкалага госкомиздатка аькетти. Мунда туьзилген айырым комиссия мага типография куллыкшысынынъ 4-нши разрядын берди. Еринде болса мага 5-нши разряд берилеек деп айтылган эди. Соны ман кайтып келген сонъ, Муса Аджигайтар улы мени 5-нши разрядлы куллыкшы деп буйрык шыгарды. Газетады Сейдахмет Копуштай улы Рахмедов етекшилегенде, К.Елакаева верстальщица куллыгына коьшти, мен типографияда линотипистка болып калдым, – деп эскереди Т.Елакаева ис йылларын.
Ол заманлардагы типографиядынъ куллыгын ол кыйынлы ислердинъ бириси деп санаса да, ама сол йыллар онынъ да, баска ис йолдасларынынъ да, сав элимиздинъ яшавында коьп ийги йылы эскеруьвлери мен сакланган заман деп биледи. Ал деп аьдемлердинъ оьзлери ара катнасувлары таза булактай, тенълик, тыпаклык, сенимлик деген белгилер йогары миндерлерде турган.
Т.Елакаева совет йылларында Терекли-Мектеб авыл Советининъ, район Советининъ депутатлары болып сайланган. Коьпйыллык коьримли иси уьшин ДАССР госкомиздаттынъ Сый грамотасы, коьплеген баска сый грамоталары, акшалай баргылар ман савгаланган. 1981-нши йылдынъ канътар айында редакциядынъ типографиясы республика типографиялары арасындагы социалист базласында 1980-нши йылдынъ ис сырагылары уьшин Коьшпели Кызыл байрак пан савгаланган. Сол уьстинликте, элбетте, Т.Елакаевадынъ да уьлиси бар эди. Онынъ аты ол йыллардагы республика баспа куллыкшыларынынъ Сый тактасына язылган.
Эсимде, кыйынлы 1990-ншы йыллар (аталык журналистикада эндиги бу йылларга «лихие 90-е» деп те айтадылар). Сол заман кесеги, менимше, типографиядынъ, редакциядынъ, савлайы элимиздинъ яшавында энъ авыр йыллардынъ бириси эди. Электроярыгы тез-тез соьнеди, линотиплер сынадылар эм Махачкаладан бир неше куьнлеп уста Алиасхаб Булачевтинъ келуьвин куьтемиз. Бирерде ол алатларды ярастырып кеткен сонъ ай оьтпей, линотиплер тагы да сынадылар. Бир неше айлап район ман бирге кыйын ак алмаймыз. Алган кыйын акларымызды сол куьн ок борышларды тоьлевге йиберемиз эм тагы да борышка аламыз. Тувра янымызда Шешен Республикасында согыс юреди… Аьли эске алсак, сол куьнлер бир эски авыр сюжетли кинодай коьринеди. Сога карамастан, Тотайхан да, баска ис йолдасларымыз биреви де газета куллыгын тасламадылар. Эсимде, баьри кыйынлыкларды да оьтип, 1998-нши йыл типография хыйлы заманнан сонъ газета шыгарув борышын 100 процентке толтырганы. Соьйтип, 1999-ншы йылда да толтырды. 2000-ншы йылда типографияга компьютерлер келди…
Т.Елакаева оьзи мен бирге алдынгы йылларда куллык эткен ис йолдаслары: Рашид Ораковты, Маркс Етмишевти, Климбек Савкатовты, Саллыбай Ярикбаевти, Бидайхан Бакиевти, Адильхан Янмурзаевти, Медине Койлубаевады эм коьп баскаларды йылувлык пан эскереди.
Янъыларда ол оьзининъ 70 йыллыгын белгиледи. Сол йылларынынъ яртысыннан коьбисин тувган шоьл газетасынынъ куллыгына берген. Кыйынлык сонъында тынышлыкка йол ашады деп те айтылады. Соьйтип, Тотайхан-аьптей буьгуьнлерде тийисли тыншаювында, балалары Мурат пан Рабияттынъ яшавларына, уныкларына куьезленип яшайды.
М. Ханов.
Суьвретте: Т.Елакаева.
