Гульфира Бекмуратова

Кырда яй куьни болса да, Алиметтинъ шаркы тонъдырады, ызгы куьнлери, оннан да бек саьатлери болмага болатаганын кыскаяклы анълайды. Оьз яшавын эскеруьвлери мен тагы да бир кере оьтеди ол. Мине ол – кишкенекей кызалак, атасы ман авлакта кой багып юри. Атасы ога ювсанды ийискелемеге созады. «Балам, бу – бизим кенъ шоьлимиздинъ энъ де маьнели эм яркын белгиси, коьплеген адасканларды кайтарган ол алыс яклардан, бир кере ювсаннынъ ийисин юреги мен сезген инсан мутып болмайды, оны яшав бойынша, коьпти коьрген эр кисилерди кайтарган бу ашшы оьсимлик. Сен де онынъ ийисин юрегинъе синъдир, балам. Ашшы болса, таьтли болса, ювсанды эсинъе ал, кызым, ол сени коьп ян маразлардан эмлер», – деп айтты сол заман кызына карт Балтен. Алимет оьленди уьзип алып, шайнап карады эм ашшы оьлен кайтип буландай йигитлерди кайтармага болады экен деп шекленди…

…Мине Алимет Исраил ман мектебти битирип, ызгы кешликте вальс биювинде айланады. Увак коьк туьсли шешекейли коьйлек кийген кызалак Исраилга бек ярайды. Сонъында олардынъ суьйими яркырап янар, аьвлетлер де тувар сол сезимнен, ама тап шоьлдеги ашшы ювсандай болып, Алиметтинъ юрегин ашытып соьнмесе де, олардынъ биревин де йылувлыкка орамас…

Кырда балалар сеслери шыгады. Загидат пан Амин эриседилер бир затка. Анадынъ юреги ашыды: «Мен оьлсем, балаларым не болар экен? Загидатым-яным, менсиз кишкейлерди кайтип карап болар? Аьли де оьзи бала, дуныям». Балалар уьйге кирдилер, Амин ювырып барып, анасын кушаклады. Загидат анасына дарман иширтип, касына олтырды. Бирден уьйкен болып кетти кызалак, онынъ кыймаслары аьли де коьп заттынъ каьрин шекпейдилер, Загидат болса, анасына да, кишкей бебелерине де карайды. Ол анасынынъ авырыйтаганын эм ийги болмаягын анълайды, сога атасын куьналейди. Атасы оларды таслап, авылдас Анипетке уьйленген. Эрин коьрмеге суьймейтаган Алимет, аьвлетлерин алып, баска авылга коьшип кетеди. Яшавды аьдем билип те, анълап та болмайды. Алиметтинъ яшавында анъламавлар да коьп болган. Исраилга ашув этти ме яде ушыны ман да сезими таза эди ме, кыскаяклы ят авылда орыс миллетли эр киси мен бас косты. Атасы кызына оьпкелеп, куйын болып келип, йиенлерин алып кайтты. Загидат та анасына оьпкеледи, тек кишкей Амин кешелерде турып, анасын излейтаган эди, Загидат яткан ериннен турып, аданасын кушагына алып, бесик йырын йырлайды. Сол йыр ман эки бала да уйклап кетедилер.

Район орталыгына барган авылдас Заре сол куьн, авылга баьри куллыкларын да таслап, зыранълап кайтты, онынъ ишин тесип турган хабарды авылшыларга келип айтпага асыкты. Алимет кызлы болды деген хабар Балтенге де етти. «Сенде де, менде де Алимет атлы кыз йок», – деп кыскаша айтты ол хатынына. Тунъгыш баласын йок деп айткан ана не болмага керек? Зулейха эрине карсы соьйлеген хатын тувыл, йолакланган бетине коьзяслар тоьгилсе де, юрегин биревге де ашпады, тек кызларын шакырып: «Алиметти тасламанъыз, тек атанъыз билмесин», – деп айтты. Соьйтип, Алиметтинъ акында соьз Болатовлардынъ аьелинде козгалмады. Тек бир ямгырлы куьн Алимет оьзи келди атасынынъ азбарына, кушагындагы бир ясына толган Асиетти Загидаттынъ колына ыслатып, оьзи сол ерге йыгылды. Балтен терезеден коьрип, баласынынъ басы, суьйикли кызын коьтерип, уьйге киргистти.

Шоьлдинъ ярасыклыгы Балтеннинъ юрегине тиймей болмайды. Аьр бир ногайга аьзиз тувган ери. Атын бос йиберип, карт туьрли туьсли шоьл калшесине ятты. «Ерим, меним тувган ерим, кайтип аявлап мени сакладынъ, аш та, яланъаш та калдырмадынъ, кыйынлы куьнде анадай болып, мага тирев болдынъ, суьйиниште, таза аспанда курткашык болып, мени мен бирге суьйиндинъ. Аьше, Алиметимди кайтип саклайым, кайтип мараздынъ азабыннан, аьжелдинъ сувык колларыннан алып калайым? Ерим меним, не этейим, айтшы», – деп ынъкылдайды Балтен. Иесининъ ынъкылдаганына тынышсызланып, аты янасып, Балтенди ийискелейди. «Карагерим, экевимиз кенъ шоьлди коьп кездик, коьп йолларды оьттик. Буьгуьн мен анъламай турыман кайсы йол ман бараягымды. Тамырым урды ма экен баламды, оьпкемди язбага бермеген оьктемлик мени састырды ма экен?..» Балтен узактан ювырып келеяткан кишкей увылын коьрип, турды. Суслы юзли карт биревге де оьз коьзясларын коьрсетпеген, ама увылын не уьшин келгенин анълап, ерге ятып, оькирип-оькирип йылады.

Загидаттынъ колындагы Асиет йылайды, куйланады, Амин кишкей болса да, нагашатасынынъ янында турып, колын яйып, дуа алады. Загидат анасынынъ артыннан ювырды, ама энесининъ коллары оны ыслады, эм кызалак, онынъ кушагына басын салып, юрек дертин шыгарды.

Соьйтип, куьн мен туьн авысып, бир ай кетти. Балтен кырда Асиетти ойнатып турган йиенлерине карайды терезеден. «Анасы!» – деп кышкырды ол. Зулейха картынынъ янына келди.

– Исраил босагады бермейди, балаларды тилейди, Загидат суьймейди оны ман катыспага, Амин болса, атасына ювырады, айт, анасы, сен калай ойлайсынъ? – деп соьйледи Балтен хатынына карап.

Зулейха адалады, бир куьн де эри оны ман маслагатласпаган.

– Загидат не айтса, сол болар, – деп айтты ол. Балтен, коьзясын ясыртын суьртип, коьплеген йыллар бирге яшаган хатынынынъ колларын аясына алды.

– Сен йылама, анасы, балаларды асырамага керекпиз, – деп айтып, уьйден шыгып кетти. Зулейха йиенин шакырып алды. Олар коьп соьйледилер.

– Яшав айлак узак, балам, белки, сенинъ аьли алган карарынъ сизинъ бактынъызды туьрлендирер. Атанъды анълап болсанъ, кешир, ол да – бу яшавда адасканлардынъ биреви, сен калай айтсанъ, солай болар, – деп айтты ол Загидатка.

Загидат шоьлге кетти, онынъ коьзине балалыгы коьринип кетти. Боьлмединъ ишинде атасы ман анасы вальс бийийдилер. Алимет оьзи айланады, оьзи йырлайды:
Язлыктынъ шатлы куьнинде
Суьйимимди сага растым.
Ак коьйлеги мен елпилдеп
Айланады бизим яслык.
Юрегим сага ымтылып,
Толгайды таза суьювин.
Колынъды мага созасынъ,
Шакырасынъ ак биювге.
Абытынъды акырын басып,
Келесинъ мага янасып.
Айланамыз экевимиз
Энъ биринши суьйим вальсте.

Сонъ атасы Загидатты кушагына алып, айланады биювде. Анасы сарк-сарк этип куьледи. Кыздынъ коьзинде коьзяслар куьлемсирев мен катысып йылтырайдылар. Сол куьннен алып Исраил балаларын оьзине аькететаган болды. Асиет оьседи, юреди, толы анъламлы кепте соьйлейди. Амин айырылмайды карындасыннан. Загидат мектебтен кайткан сонъ, оларды ойнатады. Ол Асиетке караганда, ойлайды: «Мага оьскенде Асиет кыймас та, синълим де болаяк». Сол ойлардан юреги йылувлыкка толады. Ол синълисин кушагына алып, коьпке дейим йибермей турады, оларга Амин да косылады.

Бир куьн Амин аьптесине мектебке ювырып келди, онынъ соьзлерин ярты анълап, Загидат уьйге карап асыкты. Келсе, Асиеттинъ тетеси келип, кызды мага сакламага беринъиз деп тилейди. Загидатка тагы да бир карар алмага туьсти.

– Асиет меники, меники! – деп йылайды Загидат. – Анам мага балаларды тапшырган, ол меники! Аьше, бизди де атамызга беринъиз, биз биревге де керек тувыл! Керек тувыл ма биз, керек тувыл ма?

Болса да Асиетти тетесине бермеге токтастылар. Загидат синълисин кушаклап, сыбырдайды ога: «Сен меники, сен Аминдики, мутпа бизди, сен меники, Асиетим, сен меники». Не болаятырганын анъламайтаган Амин аьптеси йылаганда, косылып йылайды. Сонъ Асиетти аькетип бараяткан коьликтинъ артыннан тетикке минип, коьп ерге дейим айдады, аьптесининъ айткан соьзлерин кайтаралайды: «Сен меники, Асиет, сен Аминдики»…

Коьп кыйынлыклардан оьттилер олар, ама бир куьн де айырылмадылар. Асиеттинъ тетеси оны асырады, Болатовларга коьрсетпеге суьймейтаган эди, ама Амин бираз оьскенде, тетикке олтыртып кызды алып келетаган эди баска авылдан уьйге. «Лена» деп атадылар кызга орыс аьелинде, ама ол бир куьнге де оьзининъ атын мутпаган.
«Сен меники, сен Аминдики» деп сыбырдайды Загидат… Амин оларды алып, вальс биювинде айланады…

Абытымды акырын басып,
Ясырып сеннен коьзясты.
Айланаман яслыгым ман
Озып кеткен суьйим вальсте.

Загидатка анасынынъ йыры кулагына шалынады… Ол сарк-сарк этип куьледи, оьскен балаларына карап…