Йигитлик – эр кисидинъ иси деп айтар эдим, ама яшав бойынша хатын-кызлардынъ эткен йигитликлери акында да айтылып келеди. Йигитликке кайсы заманда да орын табылады: тынышлы яшавда да, согысларда да.

36 йыл артта Чернобыль атомлы электростанциядынъ атылувынынъ калдыкларын тайдырувда катнаскан эр кисилердинъ эткен йигитлиги бир де мутылып болмаяк. Оьзек те, олар да, Уллы Аталык согысында катнаскан йигитлеримиздей болып, оькинишке, азаядылар, куьннен-куьнге сийрек болады олардынъ сыралары да.
26-ншы апрель 1986-ншы йылды коьбиси эсинде саклайды. Савлай элдинъ яшавшылары биргелесип, ЧАЭС атылувдынъ калдыкларын тайдырувга шыктылар. Элимиздинъ кайсы муьйислериннен де аьдемлер, оьзлерин алдыда не зат саклайтаганын да билмей, коьмекке асыктылар. Бу ерде куьреске шыгув тынышлардан тувыл эди, аьдемлер ким мен урысатаганын да, куьресетаганын да билмейдилер. «Доьртинши реактор» оьзининъ зыянын келтире берди. Сонынъ уьшин, ЧАЭС атылувдан сонъ калдыкларын тайдырувда катнаскан йигитлеримиз коьплеген туьнлер эм куьнлер яшав уьшин тувыл, оьлим мен куьрескен боладылар. Сонда ислев кайдай кыйын болган болса да, тирилер оьзлери биледилер, оьлгенлер оьзлери мен сол замандагы яшав авырлыгын алып кеткенлер. Тек борыШ толтырылды, ЧАЭС атылганнан сонъ калдыклары тайдырылган.
Чернобыль – ер юзининъ кевдесининъ битпейтаган ярасы, авырувы эм аьдемнинъ кышкырыклап турган яны. Чернобыль казасы бизим кишкей еримиздинъ уьйкен, халкларды бириктирген казасы болады. Соны оьсип келетаган несиллер билмеге кереклер эм сондай казаларды болдырмас уьшин куьшти де салмага борышлы.
Яс несилди сондай мысаллар негизинде тербиялар ниет пен, кыйынлыкта оьз яшав оьмирлерин аямай, эр йигитлер Элин коршалавга шыкканын данъклаган шара Ногай районымыздынъ Орта-Тоьбе авылында озгарылды. Бу куьн мунда конак болып, ЧАЭС атылувыннан сонъ калдыкларын тайдырувда катнаскан йигитлер Ногай район ериндеги чернобыльшилер союзынынъ етекшиси Руслан Кунтувганов пан басларында, Ногай район Ямагат палатасынынъ председатели Эльмурза Саитов, Согыс, ис, ыхтыяр саклав органлар эм Савытлы куьшлер ветеранлар советининъ председатели Акманбет Сангишиев эм «Яслык» яслар орталыгынынъ етекшиси Абибулла Шамбилов келген эдилер.
Келген конакларды мектеб етекшиси Сапиет Бекмурза кызы Межитова хош коьрип алды. Сыйлы конаклар алдында авыл маданият уьйининъ куллыкшысы Зульфия Оразова, китапхана куллыкшысы Наида Апшикова эм окытувшылар коллективи мен аьзирленген концерт программасы коьрсетилди.
Келген конаклар Орта-Тоьбе авыл орта мектебининъ оьнерли окувшыларынынъ ятлав окув, йыр йырлав эм биюв оьнерлерине уьйкен баа берип кайттылар.
Балалар алдында оьзининъ насихат соьзи мен Руслан Кунтувганов шыгып соьйледи. Оьз соьзинде ол окытувшыларга, маданият куллыкшыларына сондай сый эткенлери уьшин разылыгын билдирип кетти. Орта-Тоьбе авыл еринде ЧАЭС атылувынынъ калдыкларын тайдырувда катнаскан йигитлердинъ эстелигине багысланган шара (сонда катнаскан авыл йигитлерине багысланып курылган) эстеликке гуьллер салув ман тамамланды.
Радиациялык аварияларда эм баьле-казаларда ян бергенлерди эскеруьв куьнине багысланган шаралар Терекли-Мектебте де озгарылдылар. Сол куьннинъ эртенъги шагында Ногай район чернобыльшилерин А.Тахо-Годи атындагы музейининъ Ногай районындагы филиалында хош коьрип алдылар. Мунда бу куьнги конаклар ман Кадрия атындагы мектебининъ 7-нши «в» классынынъ окувшылары оьзлерининъ класс етекшиси Эльмира Енали кызы Аубекерова ман йолыгыстылар. Йолыгысты музей етекшиси, Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы Каирбек Сейдахмет увылы Бальгишиев ашты. Ол болса, Чернобыль еринде болган атылув тарихиннен бираз хабарлап, оьз соьзин Ногай районындагы чернобыльшилер союзынынъ председатели Руслан Кунтувгановка берди. Ол оьзининъ коьргени акында хабарлаганнан сонъ, йолдасларынынъ аьр бириси акында айтып, оларга соьйлемеге мырсат берди. Аьр бир соьйлеген аьдемнинъ сесинде ишки сезимлери коьринди десем, ялган тувыл. Олардынъ коьргенин, сезгенин, бизим несил коьрмеген эм коьрмесин деген йоравларымды айтаман. Сол заман олар ушыны ман да оьлим мен куьрескенлер.
Бу куьн балалар оьзлерининъ соравларын берип, казады коьзи мен коьрген аьдемлерден толы яваплар алдылар. Ногай район ериндеги уьлке танув музейинде коьп кере болганман, ама бу куьнги йолыгыс коьп заманга эсимде калаягына шекленмеймен, неге десе балалардынъ бу куьнги берген соравлары, кызыксынувлары коьнъилимди коьтерди. Олардынъ колларында – элимиздинъ келеектегиси.
Эстелик куьнининъ белгиленуьви ишинде, оларга багысланып, Терекли-Мектебтинъ Ф.Капельгородский атындагы паркынынъ ишинде курылган эстеликтинъ касында шара бардырылды. Мунда шарады «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасынынъ орынбасары Баймагомед Ярлыкапов ашты эм юритти. Ол ЧАЭС атылганнан сонъ калдыкларын тайдырувда катнаскан йигитлеримизге берк ден савлыкты, аьеллеринде тынышлыкты йорап, эли алдында толтырган борышлары уьшин разылыгын билдирди. Келген конаклар алдында оьз соьзлери мен Руслан Кунтувганов, «Ногайский район» МР-нынъ Согыс, ис, ыхтыяр саклав органлар эм Савытлы куьшлер ветеранлар советининъ председатели Акманбет Сангишиев соьйлеп кеттилер. Аьр бирисининъ соьзинде ясларга насихат – патриотизм сезимлери алды орында болмага кереги акында.
Бу куьнге багысланган шара эстеликке гуьл байламларын салув ман тамамланды.
Г.Курганова.
Суьвретте: Орта-Тоьбе авылында эстеликтинъ касында.