Терекли-Мектеб авылы. Ол тек Ногай районнынъ тувыл да, коьп йыллар артта халкымыздынъ бир курылтайында белгиленгенлей, дуныя юзине шашырап яшайтаган баьри де ногайлардынъ орталыгы болып саналады. Болса да, бирер аьдемлер, ызгы йылларда сондай ой-токтасты дурыс деп коьрсе де, оьзлерининъ непсикор ниетлерине таянып (оьзгелей кайтип айтаяксынъ), авылдынъ тувра ортасыннан да, парк ериннен де байыр планлар алып, туькенлер, салонлар, кафелер курадылар.
Байыр туькенлер салмага, элбетте, оькиметимиз аьлиги заманда закон бойынша толы ыхтыяр берип койыпты. Ога бирев де карсы тувыл. Тек бу истинъ кайдай да бир йорыгы, акылга киргендей йолы да болмага керек. Кайсы бир кала яде район, авыл орталыгында ямагат маьнелиги болган ерлер (территории общественного значения) деп аталган ер участоклары болмага тийисли. Сол ерлер уьйкен байрамларда яде ямагат-политикалык шараларында халк коьлеми йыйылатаган, тыншаюв куьнлеринде яшавшылар аьеллери мен бирге кыдыратаган ерлер боладылар. Ногай район орталыгынынъ сондай ерлери деп Ф.Капельгородский атындагы паркы, Карл Маркс орамы, Баьтирлер аллеясы, базар ери, мундагы патшалык учреждениелер эм организациялар меканларынынъ азбарлары эм солардынъ тоьгереклери саналадылар.
Болса да, сога карамастан, 2010-2011-нши йылларда Терекли-Мектеб авылдынъ тувра ортасында, район маданият уьйининъ сол ягындагы ер кесеги тап Эдиге орамына дейим, район яшавшыларынынъ бир куьбине байыр ер участоклары эсабында берилген. Болса да, сол тийиссизликтинъ акында ал деп авыл ямагаты билмеген, ол, шексиз де, ясыртын этилингени коьз алдында. Сонъында бу хабарды эситкен авыл ямагатынынъ активистлери йыйылып, авыл администрациясына барып: «Ол кайтип болады?» – деп сораганда, соннан бу ис алдынгысы авыл администрациясынынъ заманында болган, сол затты тергев уьшин район орталыгынынъ генераллык планы керек, а сол йойылган деп яваплаганлар… План буьгуьнлерге дейим йок. Ол ушыны ман да йойылганма яде кайсы да бир ерде сандыкка киртленип ятама, соны бирев де билмейди яде билгиси де келмейди. Авыл активистлери сонъында, 2018-нши йылда, бу истен тура район судына иск бермеге амалсыз болганлар. Болса да, район суды сол ер участогын боьлип алган аьдемлердинъ эндигиси оьз байыр ер участоклары болады эм оларда соны беркитуьвши документлери – «зеленкалары» да бар эм сол себептен берилген ерлер кери кайтарылып болмайды деп карар шыгарган. Тап сондай карарды сонъында Дагестан Республикасынынъ Оьр суды да беркиткен. (Фактлар баьриси де тергелген).
Тек муннан алдын, 2015-нши йылдынъ 23-нши апрелиндеги 151-нши номерли карары ман Ногай район Депутатлар йыйыны Уллы Енъуьвдинъ 70 йыллыгы ман байланыста РДК янында тап сол кесек ерди район орталыгынынъ Уллы Аталык согысынынъ ветеранларына багысланган Ветеранлар аллеясын этуьв акында карар шыгарган. Сол карарды аьр ким де окымага керек деп ойлаймыз. Сонда булай деп язылган:
Район орталыгынынъ гражданлары, ямагат-политикалык организациялары Уллы Аталык согысында Енъуьвдинъ 70 йыллыгынынъ сыйына Ветеранлар аллеясын курув акында тилеги мен байланыста «Ногайский район» МО Депутатлар йыйыны токтас- тырады:
1. Район орталыгынынъ гражданларынынъ эм ямагат-политикалык организацияларынынъ Уллы Аталык согысында Енъуьвдинъ 70 йыллыгынынъ сыйына деп Ветеранлар аллеясын район Маданият уьйининъ янында курув акында кенъесин макул коьрмек.
2. «Ногайский район» МО администрациясынынъ аькимбасы К.Ш.Суюндиковка коьрсетилген ерге коммерциялык объектлерин курув уьшин ер участокларын беруьв акында алынган баьри токтасларды да тайдырмак эм эндигиден армаган Ф.Капельгородский атындагы паркынынъ еринде ер участокларын беруьвди койдырмак.
3. Бу карарды толтырув артыннан тергевди «Ногайский район» МО Депутатлар йыйынынынъ дайымлык негизинде депутаты А-З.Х.Лукмановка тапшырмак.
К.Янбулатов,
ДР «Ногайский район» МО Депутатлар йыйынынынъ председатели.
Соны ман эндигиси 2020-ншы йылда, Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллыгы алдында, ол заман район паркында ислейтаган Александр Аметов пан Арслан Оразбаев Аллеяды курув ниет пен яс тереклер олтырттылар эм сонынъ бас бетине йогарыда белгиленген район Депутатлар йыйынынынъ алдын алынган карарына коьре бу Аллеяды курып, айырым баннер этип ясатып беркиттилер.
Тек янъыларда сол ер участокларынынъ бирер иелери, бу Ветеранлар аллеясына келип: «Бу ерлер бизики, мунда терек шашпага ыхтыярынъыз йок, биз соларды сувырып таслармыз», – деп айтканларын эситкенлер де бар.
Коьтерилетаган маьселе мен байланыста янъыларда район орталыгынынъ ямагат активистлерининъ йыйыны болып оьткен. Сонда олардынъ аьр бириси оьз ойын айтканлар.
Арслан Бекмурзаев, район казаклар ямагатынынъ басшысы:
– Биз бу маьселеден тура алдынгы район администрация етекшилерине юз кере де барган болармыз. Бу алынган алдынгы район Депутатлар йыйынынынъ карарын кимлер эндиги толтырмага керек деген соравды бергенмиз. Кимлер? Бизим аьлиги авыл, район администрацияларыннан кимлер бу маьселединъ туьйинин шешпеге керек? Бу ерге тереклер карап турып олтыртылмаган, соларды алдынгы район Депутатлар йыйынынынъ карарына коьре олтыртканлар. А.Аметов пан А.Оразбаев мунда тереклерди олтыртып, бу ерде Ветеранлар аллеясы Уллы Аталык согысында Енъуьвдинъ 75 йыллык сыйына салынганы акында баннерди кураятканда, район аькимбасы Мухтарбий Аджеков та коьрген эм оьзининъ макуллыгын билдирген. А эндигиси бу авыл орталыгынынъ кесек ерининъ иелери шыгадылар, кышкырык коьтередилер.
Балманбет Рахмедов, Дагестан Республикасындагы «Кедр» деген Ортакроссиялык ямагат Конструктивли-экологиялык козгалысынынъ регионаллык боьлигининъ етекшиси:
– Коьп соьзден пайда болмаяк. Буьгуьн бизде куьн йосыгында бир сорав туры: бу маьселе уьшин яваплы чиновниклер, депутатлар бизи мен, ямагат активистлери мен, тоьгерек стол оьткермеге керек. Буьгуьнлерде, мен билип, район орталыгында коьп туькенлер бар. Солардынъ хыйлысы ябык, неге десе савдалык юрмейди. Керек пе экен бизге эндиги де уьсти-уьстине туькенлер салып олтырув?
М-А.Ханов.
