26-ншы шилле – ДР Конституциясынынъ куьни____________
Дагестан халкларынынъ тынышлыкта яшав сулыбы аьлимлер мен тергеледи, онынъ акында коьп айтылады, ол – республика интеллигенциясы эм баьри бизим ямагатымыздынъ коьзи алдында. Сол татымлык, бирлик неге негизленеди, бирликти саклав эм беркитуьвге не зат себеп болады? Бас деп, оьзининъ табиат-географиялык аьллери бойынша – Дагестан бирликте. Тавлар эм шоьл ерлери айырылып болмайды политикалык та, миллетлер бойынша да, баска япсарлар ман да. Тавлар эм шоьл ери – ол бир организм. Дагестан халклары оны коьптен анълаганлар. Оны шайытлайды, айтпага, даргин халкынынъ мунавдай такпаклары: «Шоьл ери – курсак, тавлар – арка», «Аяклар ман баспага – шоьл, аркага таянув – тавлар». Дагестан халк яратувшылыгында да айырым белгиленмейди эм аян миллет акында айтылмайды. Дайым да мунавдай анъламларды белгилейтаган соьзлер айтылады: «шоьл аьдемлери», «тав аьдемлери». Дагестан халклары оьмирлер бойы, доьрт-бес мынъ йыллар артта, оьзлерин бир халк этип сезгенлер. Олар бир географиялык эм экономикалык ерде орынласканлар.
Соны ман Дагестан халкларынынъ бирлигининъ негизлери кайдай экен? Бас деп Дагестан халкларынынъ бирлигин туьзуьвши эм саклавшы негизи сонда: Дагестан оьмирлер бойы туьзилген оьзининъ табиат-географиялык, экономикалык бойынша аян-тарих аьллерине коьре, миллет-тил белгиси бойынша боьлинип болмайды. Дагестан халклары буьгуьн де бир дагестан социумынынъ бирдей ыхтыярлы эм бирдей маьнели экенлигинде турадылар. Баьри тамырлы дагестаншыларды бириктиреди ислам дини. Кавказдынъ баска халкларыннан олардынъ баскалыгы сол: баьриси де ислам динин тутадылар. Соны ман бирге дагестан халклары баска динин тутатаганларга яв кимик карамайдылар. Эске туьсирейик: Дагестанда уьш туьрли дин тутылады – ислам, христианство эм иудаизм.
Дагестан халкларынынъ бирлигин саклавга эм беркитуьвге баьри дагестаншылар ара аьллесуьв тили себебин тийгистеди. Аьлиги заманда ол – орыс тили, алдын болса бу борышты коьп тилли Дагестан аьллеринде кайдай ды бир дережеде араб эм орта аьлге аькелинген туьрк тиллери болганлар.
Дагестаннынъ бирлигине онынъ баьри халкларынынъ эм этносларынынъ бирдей ыхтыярлы баславларда ООН ман эсапка алынган бир оькимети, Россия Федерация сырасына биргелес кируьви себебин тийгистеди.
Дагестан халкларынынъ бирлигин беркитуьвге мунда аьлиги аьллерде баьри халклар уьшин бир билимлендируьв тармагы, бир язув (письменность), бир оькимет туьзилиси – РФ сырасында Дагестан Республикасы, республикалык дережели бир оькиметлик эм баска учреждениелер себеплигин тийгистедилер. Ийги сырагылы себеплик этедилер окув ошакларында ортакдагестанлык кепли дерислер озгарылувы: Дагес- тан тарихи, ДР халкларынынъ аьдет-йорыклары эм с.б. Дагестаннынъ бирлигин беркитедилер баска аьллер де. Айтпага, миллетлер ара яслардынъ уьйленуьви мен байланыслы тойлар эм с.б.
2011-нши йылдан алып 15-нши сентябрьде Дагестан халкларынынъ бирлик куьни де белгиленеди.
