Янъыларда Ногай районынынъ Эдиге авылынынъ бир орамына Уллы Аталык согысыннан алдынгы эм согыс йылларында Арсланбек авыл Советининъ председатели болып ислеген, оьз заманында халк ишинде аты сый-оьрмет пен айтылган Абдулла Джуманбетовтынъ (Алла ога тынышлык берсин) аты берилди.

Бизден ахырет дуныяга коьпте коьшкен атайларымыз эм тетейлеримиздинъ яшавы – ол бизим аьлиги орамларымыздынъ, авылларымыздынъ эм районымыздынъ яшавы, эстелиги эм тарихи. Наьсипке, биз олардынъ хыйлысынынъ атларын эм тукымларын, эткен ислерин эсимизде саклаймыз. Оькинишке, ондайлардынъ бир кесеги буьгуьнлерде аталмай, район тарихине язылмай, заман туманлары арасына синъип те кеткен. Ол зат биздеги несиллер арасында арка байланысы уьзилип барувын коьрсетеди. Биз бирерде эндигиси сол уьзикти ялгамага шалысып та аламыз…
Арсланбек авылы район тарихинде согыска дейим эм оннан сонъ да районымыздынъ куьнтувар ягынынъ орталыгы болып яшав кайнаган ер эди. Бу якларда 1930-ншы йылларда бир хыйлы колхозлар курылып, халк малшылык, эгиншилик пен каьр шеккен. Авыл Совети район еринде энъ биринши авыл советлерининъ бириси болып саналган.
Эдиге авылынынъ эски орамларынынъ бириси. Бурын бу ердеги уьйлер оьз алдына бир авыл болган эм ога онынъ яшавшылары «Абдулла авыл» дегенлер, неге десе соны курувшы Абдулла Джуманбетов болган (дурысында олар Абдулла эм Ажок деп эки агалы-инили эдилер). Абдулла-атайымыз тап 19-ншы юзйыллыкта, 1880-нши йылда тувган эм 1964-нши йылда дуныядан тайган. Оны авыл яшавшылары эндиги де мутпаганлар. Абдулла оьз заманында билимли, белсенли, куьшли аьдемлер несилиннен эди. Онынъ атын Эдиге авылында ол курган эм ызгы йылларында яшаган орамында оьмирлетуьв уьшин тувган уныгы, аьлиги заманда Терекли-Мектеб авыл яшавшысы Ибрагим Кидиров уьйкен куллык эткен.
20-ншы кырк кийик айы. Куьздинъ бир ийги, куьн шувагы мол тоьгилген куьн. «Село Эдиге» СП МО аькимбасы Расул Елгишиев эстеликли шарады аша келип:
– Он бир йылдынъ аргы ягында биз орамларга ат берип басладык. Сол заман мен аьр бир орамга барып, орамынъызга кайдай ат бересиз деп сорастырдым. Бу орамнынъ ясуьйкенлери соьйлескен кимик: «Бир соьзсиз де Абдулла-агайдынъ атын саламыз!» – дедилер явапка. Сол заман биз оларга орамынъыздынъ аты хайыры ман болсын дедик эм буьгуьн де соьйтип айтамыз, – деди.
А.Джуманбетовтынъ аты орамга берилгени акында язылган эстеликли белгиди Калинин авыл яшавшысы, ис ветераны, алдынгысы бу орамда турып оьскен Авасхан Кульниязова ман Абдулла-атайдынъ унык кызы Сакинат Елгишиева аштылар.
– Сиз буьгуьн оьрмет-сый этип турсыз авылдынъ бурынгы ясуьйкени, Ногай шоьллигининъ мине деген йигити, бек акыллы аьдемге, яткан ери еннетли болсын! Меним де атам-анам айтып, эсимде онынъ акында ийги соьзлер калган. Авылымызда басында 13-14 казан уьй болып, баьри затты да, ногайдынъ соьзи мен айтканлай, яхшыды да, яманды да, баьрисин де Абдулла-агай ман маслагат этип яшаганмыз. Бек берекетли, ийманлы, икрамлы аьдемлер бар эди авылымызда! Буьгуьн Абдулла-агайдынъ сыйына эткен яхшылыгынъыз оьзинъизге кайтсын. Татымлык, тынышлык болсын элимизде, – деди Авасхан Кульниязова. Ол авыл аькимбасы Расул Елгишиевке, Джуманбетовлардынъ аьеллерине разылык билдирди.
Эстеликли белги янында оьзининъ атайы акында йылы соьзлерин авыл яшавшысы Сакинат Елгишиева да айтты. «Бизди атайымыз яслай ата-анамыздан етим калган шагымыздан саклаган. Онынъ биздей неше аьдемлер уьшин, авыл-эли уьшин салган кыйынын баалап, ога эткен сыйынъыз уьшин савболынъыз», – деди Сакинат-абай.
Йыйында авыл ясуьйкенлери Анвар Кульниязов, Картбос Кошеров шыгып соьйлеп, Абдулла Джуманбетовтынъ аты орамга тийисли кепте берилгенин, онынъ сондай билимли, каьмбил, куьшли аьдем болганын белгиледилер. « Ол ат пан шабувдынъ неше туьрли ыспайы йорыкларын усташа кулланатаган йигит аьдемлердинъ бириси болган», – деди Анвар Кульниязов.
Оьз эскеруьвлери мен Ибрагим Кидиров, Мукминат Джуманбетова, бу сыдыралардынъ авторы да боьлистилер (Абдулла меним де ювык атайларымнынъ бириси болады). Олар Абдулла Джуманбетовтай етекшилердинъ заманы авыл-эл уьшин авыр заманлар болганын белгиледилер. Сол йылларда район еринде колхозлар курылган, татавыллар казылган, биринши мектеблер, клублар ашылганлар. Согыс йылларында фронт уьшин, Енъуьв уьшин деп ислегенлер. Давдан сонъ бузылган хозяйстволарды кайтадан туьзуьв эм оьрлентуьв уьшин де коьп куьш салганлар. Абдулла-атайдай аьдемлер Ногай шоьллигинде бурынгы авыр эски яшавдан янъысына, аьлиги замандагы онъайлы яшавга, коьшуьвге халктынъ бактысын онълап юрген аьдемлер эдилер. Олар сол борышларын ызына дейим толтырганлар. Олардынъ несили бир оравлыктан да кажынмаган эм буьгуьнги яшавымыздынъ юлдызын яркыратып ягып, соны бизим колларымызга тапшырганлар.
М.Ханов.
Суьвретте: Эдиге авылында Абдулла Джуманбетовтынъ орамы.