Буьгуьнге бизим коьбимиздинъ яшавын, сотовый телефонлар эм Интернет тармагы болмай, коьз алдына келтируьв кыйын. Уьйден шыкпай, мобильный телефон эм компьютер де болса, коьп зат этпеге болады: айтпага, ас аькелдирмеге, керек аьдемди таппага, кийим сатып алмага эм сондай баска коьп затлар. Болса да, коьплерде соьйтип, заманын йоймай, яшавын енъиллетуьвге эп тувса, баскалар, кыянатлык йолына туьсип, кайбиревлерди алдав ман байыйдылар.
Соьйтип, телефон пан пайдаланып, абдал аьдемлерди алдатып, сонынъ аркасы ман этилетаган кыянатлыклардынъ энъ кенъ яйылган кеплери аз тувыл. Олар:
– телефон ман занъ согылып, сизинъ ювыгынъызды яде танысынъызды полиция боьлигиннен босатув уьшин акша керек деп айтылады;
– «анам», «досым», «увылым» деген соьзлер кулланылып, СМС йиберилип, сонда коьрсетилген телефон номерине акша йиберуьв акында тилек салынады;
– «уры» эсабында телефон номери кулланылады, ога согылган бир занъ уьшин счеттан акша тайдырылады;
– радиостанция яде связь операторы лотерея ойнатады деп алдайдылар, сол ойында енъуьв уьшин сизге экспресс-оплата карталар алмага эм кодты билдирмеге яде оьз счетына уьйкен оьлшемде акша коьширмеге, а оннан сонъ специальлик код киритуьвге керек деп тилек саладылар;
– связь операторы буйым ман пайдаланув уьшин код киритпеге керегин билдиреди, ама соны ман сизинъ сим-картанъыздынъ куллыгы токтайды;
– связь операторы ман туьзилген келисуьв бузылгандай этип штраф тоьлевлерге тартылмага эм номерди тымдырмага болады деп коркытадылар;
– акша амаллары янъылыс пан коьширилгени уьшин олар кайтарылмага керек деп тилек саладылар, а оннан сонъ косымша эсабында чек бойынша тагы да акша алынады;
– баска аьдемнинъ телефонынынъ СМС-ларын эм занъларын билмеге эп беретаган буйым ман пайдаланмага болатаганын билдиредилер.
Сондай кыянатлыкларга карсы полиция боьлиги мен шаралар коьрилгенге карамастан, кайбир абдал аьдемлер олардынъ «капканына» туьседилер. Айтпага, Ногай районынынъ бир яшавшысы соьйтип алданып, акша амалларыннан айырылган. Аьли сол кыянатлык бойынша тергевлер юритиледи.
Соны ман байланыста Ногай районы бойынша ОМВД сондай аьллерде саклык тутынъыз деп тилек салады. Ондай кыянатшылар сизди алдав мырат пан оьзлерин ыхтыяр саклав ваькиллери, сотовый байланыс операторлары, банк учреждениелер куллыкшылары, сизинъ танысларынъыз, бирерде ювыкларынъыз деп билдиреди.
Р.Абдулмусауров,
Ногай районы бойынша Россия ОМВД СО етекшисининъ борышларын кесек заманга толтырувшы, юстиция майоры.