Аьдемнинъ яшавы узак. Узак эм кыска. Бизге Кудай ман берилген йыллардынъ ишинде яшавда коьплеген оьзгерислер болады, яхшылыклардан эм яманлыклардан туьзиледи бакты. Соьйтип, Россия Журналистлер союзынынъ агзасы, журналист Елена Якуб кызы Жукова (Уразакаева) оьзин наьсипли бактысынынъ иеси деп санайды.
Аьдем ети атасына дейим билмеге керек деп айтылады ногайда. Лена да оьз тукымынынъ тарихин ийги этип биледи, ата-анасы кайтип танысканы, аьел курганы акында хабарлайды. Мен: «Лена, ананъыз орыс миллетли эди, бизим якларга кайтип келип калган экен?» – деп сорадым. Валентина Максим кызы Шестопалова Ногай районына Белгород каласыннан келген, ол анасы эм аданасы ман келди. Ленадынъ энеси Зинаида Тимофей кызы Чеботырева 1936-ншы йыл билимсизликти тайдырув ниет пен бизим шоьлге келген.
– Энемиз Варшавада хатын-кызлар гимназиясын битирген. Анамыз китапханада иследи, сонъында ясли бавына ислемеге туьсти эм тийисли тыншаювга шыкканша, сол ерде иследи, – деп хабарлайды Елена Якуб кызы.
Якуб Уразакаев – согыс катнасувшысы, Курская битва, Сталинград урысларын оьткен. Старый Оскол касында каты яраланып, Узбекистан элине госпитальге туьседи. Уразакаевлердинъ аьелинде сол йыллардынъ акында бир эскеруьв калган. Якуб та, онынъ атасы Абдул-Муслим да каты яраланып, Узбекистанда туьрли госпитальде эмленгенлер, сонъында бир поезд пен уьйге кайтканлар, бир-бирисин тек Кизляр каласына келип туьскенде, коьргенлер.
Якуб Уразакаев ярасык хатынды яратады, сондай эр кисиге сенмеге болады деп ойлайды Валентина Максим кызы, соьйтип яслар 1952-нши йыл аьел курадылар, балалы-шагалы боладылар. Куьшли бухгалтер деп эскередилер Якуб Абдул-Муслим улын районда, ол бухгалтер болып РайОНО, «Сельхозтехника» организацияларында ислеген. Уразакаевлер саьбийлерин билимли, окымыслы этип тербиялаганлар. Аьелдинъ оьз аьдетлери бар эди, солардынъ ишинде – китап окув, кайдай куллык этилсе де, балалардынъ биреви кышкырып окыйды, сонъ радио ман спектакльлер тынълайтаган болган. Сондай ийги аьдет балалардынъ юреклерине адабиатка, маданиятка суьйим эндирген.
– Янъы йыл кеше каранъаланган боьлмеде олтырамыз, Володя-аданасым «Вий» повестин окыйды. Мен коркаман, кырга шыгып кетким келеди, ама кырда да каранъа. Меним эсимде Сейдахмет Копуштай улы Рахмедов маданият боьлигин басшылайтаган заманда бизим авылга Москва каласыннан оперетта театры гастрольге келгени. Сол заманда биз юмада эки кере спектакльлер карамага баратаган эдик. Ызгы спектакльге гуьл байлам алып барганым эсимде. Соьйтип, бала заманнан алып биз маданият, адабиат дуныясына киргенмиз, – деп хабарлайды Елена Якуб кызы.
Окувын А.Джанибеков атындагы мектебте битирди кызалак. Сонъында нефтяниклер училищесин, Дагестан патшалык университетин (филология факультетин) битирди. Коьплеген куллыкларда иследи Елена Жукова. Солардынъ ишинде – «Шоьл тавысы» республикалык газетасында – фотокорреспондент, авыл еринде орынласкан радио-локационлык станциясында – оператор, Ногай драмалык театрында администратор болып. Сол йылларда Лена Жукова Грозный каласына командировкаларга баратаган эди, ол согыс аьрекетининъ катнасувшысы болады.
Уразакаевлердинъ аьелинде, мага коьре, бала тувганда ок, онынъ колына фотоаппарат ыслатадылар. Якуб Абдул-Муслим улы Грозный каласыннан балаларына фотоаппарат эм специальли алатлар аькеледи. Соьйтип, атасы балаларына тагы да бир саниятка суьйим эндиреди, сол суьйим Уразакаевлердинъ аьелинде несилден-несилге коьшип келеди. Журналист кесписине оьзин аямай береди Елена Жукова. «Новое дело», «Дагестанская правда» газеталарында ислеп, оьз оьнерин, сулыбын коьрсетти журналист, ол Ногай, Кизляр, Бабаюрт, Тарумов районлары акында язатаган эди.
– Журналисттинъ бас борышы – окувшыларга акыйкат хабарлар билдирмеге. Меним макалаларым, коьбисинше, шоьлим, суьйикли авылым Терекли-Мектеб, Ф.Капельгородский акында. «Дискевери» журналында «Ногай шоьли» деген макалам шыкты, суьвретлер фотограф Алексей Голубцовтыкы эди. Меним ойларымнынъ бириси – макалаларымнынъ китабин шыгармага. Неше йылдан бери эткен исимнинъ сырагылары деп Владимир Уразакаев пен бирге «Элгезер» деген китаптинъ шыгарувын санайман. Сраждин Батыров – ногай халкынынъ оьнерли, зейинли, яркын, ама кыска бактылы йигити. Оны таныганмыз, коьргенмиз, дос болганмыз деп айтувымыз аз, Сраждиннинъ акында яс несилдинъ юрегинде таза эм акыйкат эс калдырув керекпиз. Заман аз, Сраждин мен таныс болганлардынъ да заманы кетеди, сога коьре алгасамага керекпиз, амал бар заманда, сол байлыкты сакламага баьримизге де борыш, – дейди Елена Жукова. Оьзи фотограф болганга болса ярайды, Елена Якуб кызы ярасык, оьнерли язылган картиналар коьрсе, сукланмай болмайды. Соьйтип, онынъ уьйинде белгили ногай художниклердинъ картиналары илинип турады. Сонда Сраждин Батыровтынъ «Бозторгай» деген картинасы да бар, художник оьзи Уразакаевлердинъ аьелине деп кол басып, хатынга савкатлаган. Баскалай, Алтын Акбердиевадынъ, Юра Карасовтынъ, Мурат Толубаевтинъ, Мухминат Отевалиевадынъ, Софья Оразовадынъ, Кошали Зарманбетовтынъ, Оспан Суюндиковтынъ картиналары хатыннынъ уьйинде Сраждин Батыровтынъ «Бозторгайы» ман бирге картина галереясын туьзгенлер.
Елена Якуб кызы айырым кепте аданасы, белгили фотограф, Россия Журналистлер союзынынъ агзасы Владимир Якуб улы Уразакаевтинъ акында айтады, олар аьр дайым бирге, сол затты хатын оьзи етискен уьстинликлердинъ кесеги деп санайды. Сол да дурыс, аданастан ийги зат бар ма дуныяда?
Мен Лена-калемдасымды тувган куьни мен кутлайман, ол аьр заманда да ийгиликке ымтылган хатын, мен бир де оны мунъайып коьрмегенмен, юзинде кайзаманда да куьлемсирев саьвлелери яйнайды. Наьсипли яшавдынъ иеси, Елена Жукова балаларына, уныкларына куьезленип яшайды. Оьз аьелининъ кишкей несили акында суьйимлик пен хабарлайды.
– Уныкларым – меним яшавымнынъ маьнеси, олардынъ коьплеген ойлары меним ойларым ман келиспейди, болса да арамыздагы суьйим сол заттан кемимейди, – деп куьлемсирейди мени мен хабарласканда Лена. Немерелерин де коьрип, оларга куьезленгенин йорадым хатынга, неге десе бизим кишкей саьбийлер бизге куьш те, наьсип те савкатлайдылар.
Г.Бекмуратова.
Суьвретте: Е.Жукова.
