Аталык Баьтирлерининъ Элимиз, яшавшыларымыз уьшин эткен йигитликлери оьмирлерге тарихте калады. Кайгадер йыллар, оьмирлер озсалар да, олардынъ атлары эш мутылмаяклар, неге десе олар яшавларынынъ баалары ман Элимизде тынышлыкты, ийги яшавды саклавга оьз уьлислерин киргисткенлер.

Ногай халкымыздынъ данъклы Баьтири – йигит эм алал увылы Халмурза Сахатгереевич Кумуков Икон-Халк авылында 1913-нши йылдынъ 18-нши июнинде тувган. Кызыл Аьскерге ол 1942-нши йылдынъ 7-нши августында шакырылган. Уллы Аталык согысы йылларында Халмурза Кумуков 263-нши стрелок полкынынъ санында фронтларда согыскан. 1943-нши йылдынъ 7-нши августында совет аьскерлери Донбасста Сухая Каменка авылынынъ касында немец-фашистлердинъ коршаланувларын бузаяк мыратта, согыста катнасканлар. Артиллериялык атувдан сонъ пехота алдыга ымтылган. Немецлердинъ де атувлары токтавсыз болганнан себепли, Халмурза Кумуковтынъ батальоны коьлем йойымлар болып, бир еринде иркилип токтаган. Бу аьлди коьрген Халмурза, колына гранаталар байламын алып, явдынъ дотыннан пулеметтынъ атувларын токтатаяк болып, явдынъ инине ымтылган. Ол дотка он метр ер калганда, турагалып, гранаталар байламын таслаган. Гранаталардынъ атылувларыннан пулемет токтаган. Сол вакытта батальон явдынъ траншеяларындагы фашистлерди оьлтирген эм атакасын етимисли бардырган. Ердесимиздинъ яшавынынъ баасы ман табылган сол согыста енъуьв белгиленмей калмаган.
Уллы Аталык согыс йылларында немец-фашистлер мен куьресте коьрсеткен йигитлиги уьшин СССР Оьр Советининъ Президиумынынъ Указы ман Халмурза Сахатгереевич Кумуковка Совет Союзынынъ Баьтири деген ат (оьлгеннен сонъ) берилген. Х.Кумуков Украинадынъ Харьков областининъ Сухая Каменка авылында коьмилген. Йигит ердесимиздинъ тувган юртында – Икон-Халк авылында Баьтирдинъ сыйына эстелик салынган. Онынъ атын орта мектеби, авылда орам юргистедилер. Черкессктинъ Баьтирлер Аллеясында Халмурза Кумуковтынъ сыйына бюст салынган. Онынъ йигитлиги акында язувшыларымыз эм шаирлеримиз оьз шыгармаларында язадылар. Айтпага, КЧР халк шаири Джанбулат Туркменов Халмурза Кумуковка «Халкынъ сени мактайды» деп аталган ятлавын багыслаган. Сонъ ол орыс тилине де коьширилип (Н.Гребнев коьширген), йырга айланган.
Йырлавшыларымыз Мурат Сеитов, Расул Сеитов, Даут Жанатаев (карашай тилинде) ога йырларын багыслаганлар. Халмурза Кумуковтай аьдемлер яс оьспирди патриотлык ягыннан тербиялавда дайым коьрим боладылар. Баьтирлер акында эстелик халктынъ эсинде оьмирлерге яшаяк.
Халкынъ сени
мактайды
Душпан йолды бувганда.
Явга карсы сен шыктынъ.
Аталыкты саклавга
Юрек янып асыктынъ.
Явдынъ оты янганда,
Отка карап ок шаптынъ,
Душпанлардынъ дзотын
Яс кевденъ мен сен яптынъ.
Аямадынъ оьзинъди,
Тоьгип исси канынъды.
Халкынъ уьшин, Халмурза,
Бердинъ яслай янынъды.
Ана суьтин акладынъ,
Сен йолынънан шыкпадынъ.
Ногай увылы Халмурза,
Яв отыннан коркпадынъ.
Халкынъ сага ыразы,
Эсте саклап сыйлайды,
Дав ясымыз сенсинъ деп,
Сени айтып йырлайды.
Д.ТУРКМЕНОВ