Озып кеткен 2019-ншы йыл ногай халкымыз уьшин суьйинишли оьзгерислерге толы эди. Туьрк маданият эм адабиат дуныясында озган йыл Кадрия йылы деп белгиленди. Соны ман байланыста туьрк маданиятынынъ халклар ара организациясы Тюрксой коьплеген шаралардынъ уйгынлавшысы болды, олар йылды ногай шаири Кадриядынъ яратувшылыгына багысланган илми-излевши конференция эм Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы Эльмира Кожаева ман салынган «Кадрия» фильмин коьрсетуьв мен басладылар.
Дюсен Курабай улы Касеиновтынъ етекшилеви астында Тюрксой организациясы Кадриядынъ эсин оьмирлетуьв ниет пен коьп куллык юритти. Сол куллыктынъ сырагылары – Кадриядынъ китаби баспаланды, Ялова каласынынъ орамларынынъ бирисине Кадриядынъ аты берилген. Озган йылдынъ ызында Туркия элинде Кадрия куьнлери оьттилер. Тюрксой организациясынынъ Генеральный секретари Дюсен Касеиновтынъ шакырувы ман Дагестан Республикасынынъ Ногай районыннан делегация да сол шараларда катнасты. Делегацияды Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы Сабират Казгерей кызы Абубекерова басшылады, солай ок шараларда ногай халкынынъ акыны, Дагестан Республикасынынъ ат казанган артисти Алибий Романов, скульптор, ДР ат казанган саният аьрекетшиси Кошали Зарманбетов катнастылар.
Карагыс айынынъ 24-нши куьни Ялова каладынъ яшавшыларына коьтеринъки коьнъилде оьтти. Халклар ара туьрк маданиятынынъ организациясы эм Ялова каласынынъ Чифтликкей муниципалитети биргелесип, ойласып, кала проспектлерининъ бирисине белгили ногай шаири Кадриядынъ атын бермеге токтастылар. Соны ман бирге Ялова каласында 12 дуныя тиллеринде язылган ятлавлар китабининъ презентациясы озды эм Кадрия атындагы орам ашылды. Шарада Тюрксой организациясынынъ Генеральный секретари Дюсен Касеинов, Ялова губернаторы Муаммер Эрол, Чифтликкей муниципалитет аькимбасы Али Мурат Силпагар, Ногай район делегациясы, туьрк дуныясынынъ шаирлери Барыш Джавид Мовсюмлю (Азербайджан), Маржан Ершу (Казахстан), Алтынай Темирова (Кыргызстан), кумык шаири Супиянат Мамаева эм орыс шаири Марина Ахмедова-Колюбакина (Дагестан Республикасы), Лариса Абдулина (Башкортостан, РФ), Сема Танрывердиоглу (Турция), яратувшылык интеллигенциясынынъ ваькиллери эм кала яшавшылары ортакшылык эттилер.
Оьз соьйлевинде Тюрксой организациясынынъ Генеральный секретари Дюсен Касеинов ол етекшилейтаган организация маьнели туьрк эм савлай дуныя маданият эм саният орталыкларында туьрк халкларынынъ маданият асабалыгын таралтув уьстинде коьплеген яратувшылык акциялар озгарганын белгиледи.
– Туьрк дуныясыннан коьплеген илми, саният, маданият аьрекетшилер шыкканлар, олардынъ кайбириси оьз халкынынъ тарих, адабиат, анъ байлыгын оьстиргенлер. Солардынъ бириси – Кадрия Темирбулатова, белгили ногай шаири. Оьзининъ ятлавларында шаир халкына, Аталыгына, анасына, тувган шоьлине суьйимин ашык кепте коьрсетеди. Онынъ ятлавларын окыганда, ярасык ногай анъ занъыраган шети-кырыйы йок алтын шоьлге туьсесинъ. Яшавдан кенетеннен кешип кетсе де, Кадрия яс болса да, ногай шаирлигининъ классиги болып туры, шаирдинъ бизге калдырган асабалыгы айлак бай эм ярасык, – деп соьйледи Дюсен Курабай увылы.
Ногай халкымыздынъ ваькили Сабират Абубекерова да разылык соьзин айтты эм Чифтликкей муниципалитетининъ аькимбасы Али Мурат Силпагарга Кадрия атындагы медалин тапшырды.
– Кадриядынъ яратувшылыгы бу заманга дейим бизге, ногай халкына, маьнели, онынъ ятлавларын савлай дуныя окыйды. Шаирдинъ атын данъклатып, Туркия элинде Ялова каласында Кадриядынъ проспекти ашылып туры. Мен районымыздынъ басшысы, савлай халкымнынъ атыннан Тюрксой организациясына, кардаш туьрк халкына разылыгымызды билдиремен. Сиз буьгуьн бек уьйкен куллык этип турысыз, – деп айтты ол.
Чифтликкей муниципалитетининъ аькимбасы Али Мурат Силпагар Кадрия ногай халкынынъ шаирлигининъ яркын эм соьнмес юлдызы экенин айтты.
– Оьз ятлавларында шаир суьйимди бас орынга салып, оьз халкы, тили, шоьли мен сукланады. Соьйтип, оьзининъ яшавын сол суьйимге курманлык этти. Ногай адабиатынынъ япсарларын кенъейтип, Кадрия дайымга туьрк дуныясынынъ Шолпаны болып калды, – деп соьйледи ол.
Экинши куьн Кадриядынъ китабининъ презентациясы Эскишихер каласында Анатолийский университетинде озды. Бу университет каладынъ маьнели эм эски окув ошакларынынъ бириси болады. Шарада Кадриядынъ ятлавлары туьрли тиллеринде окылды. Ана тилинде шаирдинъ ятлавларын Сабират Казгереевна окыды. Ол университет ректорына шаирдинъ китаплерин эм Кадрия атындагы медальди савкатлады. Шарада акынымыз Алибий Романов йырлады.
Туркияда Кадрия куьнлери Анкара каласында Тюрксой организациясынынъ штаб-квартирасында шаирдинъ китабининъ презентациясы ман тамамланды. Хошлав соьзи мен Тюрксой басшысы Дюсен Касеинов шыгып соьйледи. Ол оьз соьйлевинде буьгуьнги оьзгерислер туьрк халкларына маьнели экенин белгиледи.
Сабират Абубекерова оьз соьйлевинде «Ногайский район» МР аькимбасы Мухтарбий Кошманбет улы Аджековтынъ атыннан хошлав адресин эм онынъ тапшырувы ман Кадриядынъ 70 йыллыгына этилген эстеликли медалин Тюрксой организациясынынъ басшысы Д.Касеиновка тапшырды, Кадрия акында хабарлады. Ол Кадриядынъ шаирлик асабалыгы буьгуьнлерде де маьнели эм ногай халкына керекли экенин белгиледи. Солай ок доклад пан Кошали Зарманбетов шыгып соьйледи.
Ол оьз разылыгын билдирип, Тюрксой организациясына оьзи ясаган суьвретин савгалады. Шаралар барысында Кадриядынъ ятлавларын коьшируьвшилер яттан окыдылар. Белгили казах язувшысы Олжас Сулейменовтан эм азербайджан язувшысы Анвар Рзаевтен келген кутлав телеграммаларды окып эситтирдилер. Шара Алибий Романовтынъ, Арсланбек Султанбековтынъ йырлавы ман, кызлар Зехра Энгин эм Мерве Йылмаз ногай биювлерди коьрсетуьв мен тамамланды. Тюрксой басшысы «Ногайский район» МР аькимбасы Мухтарбий Аджековка эстеликли баргылар, туьрк халкларынынъ язувшыларынынъ китаплерин ногай делегациясынынъ ваькили С. Абубекеровадан йиберди. Шара йогары дережеде оьтти.
Г. Бекмуратова.
____________________________
Озган йыл сондай эстеликли эм маьнели оьзгерислер мен тамамланды. Ногай районнан Туркия элине барган делегация ваькиллери оьз ойлары ман боьлистилер.
Сабират Абубекерова, Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы:
– Туркияга барувымыз бек ийги болып оьтти, коьнъилимизди коьтерген оьзгерислер коьп болды. Кадриядынъ атын оьмирлетуьв ниет пен Тюрксой организациясы озган йылдынъ ишинде уьйкен куллык эткен. Сол куллык бизим юреклеримизди оьрге коьтерди. Аьлиги заманда аьр бир ногай Ялова каласына барып, оьктемлик пен Кадрия атындагы орамда кыдырмага болады. Кадриядынъ «Йигитлердинъ дестаны» деп аталган китаби баспаланган, эндиги шаирдинъ ятлавлары туьрк халкларынынъ 11 тилинде окылаяк – казах, башкир, кыргыз, туркмен, оьзбек, азербайджан, татар, туьрк эм баскалар.
Бизим делегация бу шараларда тек катнасып калмай, Тюрксой организациясы ман биргелесте туьрк дуныясында ногай халкынынъ маданиятын, саниятын, адабиатын таралтув акында келеекке планлар туьзуьв уьстинде иследи. Мен айырым савбол Тюрксой организациясынынъ Генеральный секретари Дюсен Касеиновка айтпага суьемен.
Туьрк халкларынынъ адабиат, саният, маданият эм политикалык дуныясын ийги билетаган эм шынты талапты баалап болатаганы ман ол савлай дуныяга белгили. Онынъ аьрекетининъ япсарлары уьйкен эм кенъ. Уьш куьннинъ ишинде биз коьплеген соравлар уьстинде ойластык, байланыс тутувга планлар туьздик, сол ойларымыздынъ бир нешевлерин быйыл яшавга шыгармага ниетленемиз. Менимше, сол зат – уьйкен уьстинлик.
Кошали Зарманбетов, скульптор, Дагестан Республикасынынъ ат казанган саният аьрекетшиси, Казахстан художестволык Академиясынынъ академиги:
– Бизим юреклеримиз оьктемликке толды, уллы Кадриядынъ эстелигине багысланган шаралар Туркия элинде йогары дережеде оьтти. Мен коьплеген маданият шараларда катнасканман, болса да ногай делегациясына сондай уьйкен сый этилгенин биринши кере коьрдим. Сол зат Кадриядынъ аты ман, уллы талабы ман байланыслы. Туьрк дуныясында Кадриядынъ аты бу заманнан алып белгили болып туры.
Мага бек маьнели эди Туркия элининъ калаларынынъ бирисинде Кадрия проспекти ашылганы, сол орамда шаирдинъ эстелиги де салынаяк, мен оьзим сол куллыкты этермен деп ойлайман. Тюрксой организациясы бизим делегация ман катысып, коьрисип, ногай интеллигенциясы, халкымыздынъ яратувшылык йолы акында оьз ойын кеплеген деп ойлайман. Мен сенемен, келеекте биз баслаган байланыслар беркленер эм оьзининъ емисли сырагыларын берер.
Алибий Романов, ногай акыны, Дагестан Республикасынынъ ат казанган артисти:
– Туркия элине барып, биз уьйкен куллык этилгенине шайыт болдык. Ак юректен савбол Ногай районынынъ аькимбасы М.Аджековка, меним барувыма колгабыс эткен «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ бас редакторы Э.Кожаевага, мени мен бирге барган йолдасларыма С.Абубекеровага, К.Зарманбетовка айтпага суьемен. Кайдай ярасык шаралар озды Туркияда. Шоьл кызымыз Кадриядынъ атындагы орам Ялова каласында ашылды, онынъ ятлавлары 10 туьрк халкларынынъ тиллерине авдарылган, сол ятлавлардынъ китаби де баспаланды. Тюрксой организациясынынъ аькимбасына савлай халкымыз бан бек уьйкен разылык билдиремиз.
Кадриядай шаирлер коьп болсын халкымызда, савлай дуныяга данъклы этсинлер ногай халкын, калемлери оьткир болсын. Бек ийги болып озды Кадрияга багысланган куьнлер, сол халкымызга уьйкен куьез болады.
