Янъыларда Ногай патшалык драмтеатрында режиссер, театр эм кино актеры, сценарист, язувшы эм туьрли як оьнерли Ислам Амашевич Казиев конакта болып кетти. Онынъ бизим районымызга конак болып келуьви босына тувыл. Айтып озайым, Дагестан Республикасынынъ талаплы аьдемлерининъ бириси – Ислам Казиев Ногай патшалык театрында Атав Атавовтынъ «Ак козы» деген шыгармасын орыс тилинде салды. Бу пьеса балалар уьшин язылган, ама онынъ айлак уьйкен туьп маьнеси бар. Мунда автор айванлар аркалы аьдемлер арасында болатаган катнаслыкты коьрсетеди эм соны ман бирге балаларга «уры туьби куры» экенин анълатады.
Ислам Казиев пен соьйлемеге эм оьз соравларымызды бермеге сондай мырсат болганнан сонъ, соны йиберип болмадык эм йолыгысып, бир неше соравларымды бердим.
– Ислам Амашевич, сиз – бу куьнлерде тек бизим республикамыздынъ тувыл, Россия элининъ де алдышы эм талаплы аьдемлерининъ бириси, уьстимиздеги йылда сиз оьзинъиздинъ мерекенъизди де белгилеексиз. Яшавынъыздынъ сол шагына кайдай етимислеринъиз бен етистинъиз?
– Мен яслыгымды бу тармакта куллык этермен деген ойым йок эди.
(Мен бу макаламды язаякта И.Казиев акында Интернет тармагында бар билдируьвлерди карап шыктым, солардан ол яслай летчик болмага суьйгенин окыдым, ама бакты оны баска йолга салган. Г.К.).
Тек мен оьз бактыма разыман, неге десе балалыгымда коьп белгили, оьнерли аьдемлерди коьргенмен, неге десе атам сондай, катнаска амырак инсан эди. Солардынъ арасында мен де болып, коьп затларды эситкенмен эм билгенмен. Атама келетаган конаклар арасында болатаган хабарларда «ногайлар айтканлай» деген соьз биригуьвди коьп кере эситкенмен. Биз ногай халк пан бир тамырдан, бир-биримизден коьп затлар алганмыз, маданиятымызда да ортак затлар бек коьп.

Яратувшылык йолым акында айтсам, ол менде енъил болмаган. Мен бир ерде ерлесип, тамырласып калмадым. Колыма кеспимди алганнан сонъ, оьзимнинъ кишкей Аталыгыма кайттым, ама коьп ислеп болмадым, неге десе ис аьрекетимди бардырган еримде туврашыл касиетим ярамады, кыскаша айтканда, мундагы етекшилерге «келиспедим». Соьйтип, Москвага кайтып кеттим. Мага бакты кинода да ислемеге буйырды. «Мосфильмде» эки кино салдым эм «Шамиль» деген доьрт сериялы фильмин салмага да ыхтыяр алган эдим, ама бир сериясын салмага уьлгирдим, калган уьшеви, яшав кебининъ туьрленуьви мен, элде политикалык урыслар болганга коьре, салынмай калды…
Аьли де куллык юреди, бу куьнлерде Ногай патшалык театрында А.Атавовтынъ «Ак козы» пьесасын салып турымыз. Ис кызыклы. Баслап ногай тилинде салмага суьйген эдик, тек Ногай патшалык театрынынъ художестволык етекшиси Байсолтан Джумакаевтинъ алган карарына коьре, орыс тилинде салдык. Онынъ айтувы ман, олар кенъ оьлшеми болган каравшыларга уйыспага суьедилер. Олай дегени, эгер пьеса орыс тилде болса, баска миллетли аьдемлерге де коьрсетпеге болады…
– Баска миллетли каравшы акында соьз козгалганда, сонъгы соравды бермей болмаймыз. Ислам Амашевич, сиз кайтип ойлайсыз, биревге де ясыртын тувыл, бу куьнлерде миллет тиллер йойылув аьлине келип турганда, миллет театрдынъ келеектегиси барма?
Оьзек те, йылдан-йылга аьдемлер де, яшавга карас та туьрленеди. Ама миллет тиллердинъ, маданияттынъ эм сонынъ ишинде театрлардынъ келеектегиси болар деп бек сенемиз. Эгер, биз соны йойытсак, кишкей миллетли халкларына гуманитарлык каза болады.
Тилде, театрда Дагестан Республикасынынъ этнический туьрлилиги, соны саклав – бизим борышымыз. Мен оьзимнинъ яшав оьмирим бойынша тувган еримнинъ соьнгенин, миллет тиллердинъ, театрдынъ йойылганын, эш те, коьрмессим…
– Ислам Амашевич, театр сизинъ яшавынъызда кайдай орынды алады?
– Йогарыда белгиленгенлей, мен яслыгымнан бу тармакта куллык этермен деген ойым йок эди. Сол баягы, бакты…
Аьли артта коьплеген ис йыллар эм алган сулып. Театрда кайдай актер ман да ислемеге туьсти. Айлак оьнерлилерди де коьрдим, эриншеклер мен де расып келдим. Меним ойыма коьре, артист ойнаган ролине кириспеге керек, сол заман ис тамамы болады. Мен ис аьрекетим бойынша айлак куьшли акырмага да боламан, белки, сол да бир ерлерде истинъ ийги тамамына аькелмеге ярдамын этетагандыр. Кыскаша айтканда, театр – меним яшавым.
– Аьр бир режиссерга данъкты талаплы актерлар аькеледилер. Сиз кайтип ойлайсыз, сизинъ бу куьнлерде Ногай патшалык театрынынъ актерлары акында не деп айтар эдинъиз?
– Ногай патшалык театрынынъ келеектегиси бар. Байсолтан Атагишиевич ийги куллыкты бардырады. Меним кол астымда кеспи алган Мурат Аджимуллаевтинъ аьруьв усталыгы бар. Аьр бир исти ийги этер уьшин куьш салмага керек. Тыпак ис те уьстинликлерге еткереди. Сонынъ уьшин Ногай патшалык театрына уьстинликлерди эм оьсуьвди йорайман.
– Оьзинъиздинъ алдынъызга салган ниетлеринъиз барма?
– Оьзек те, салынаяк пьесалар да бар. Шаирлердинъ биревсининъ айтканы бар: планлар айлак коьп, тек заман болса…
– Ислам Амашевич, сизге ден савлык эм планларынъыз толгандай заманды йорайман.
Хабарласувды РФ Журналистлер союзынынъ агзасы Г.Курганова юриткен.
Суьвретлерде: Ислам Казиев; «Ак козы» пьесасы салынатаган заман.