Газетамыздынъ 50-нши номеринде, окувшыларымыз, Ногай районымыздынъ Ямагат палатасынынъ председатели Эльмурза Саитов бир неше миллет ваькиллери мен, ер соравы уьстинде Дагестан Республикасынынъ Ямагат палатасынынъ председатели А.Ибрагимов пан йолыгысканы акында таныс болган эдилер. Ногай районыннан барган ваькиллер Дагестан Республикасынынъ Ямагат палатасы алдында бизим еримиздинъ, табиатымыздынъ маьселелерин коьтерген.

Элбетте, шоьлимиз кум-такырга айланды, тезден оьсимлик деген не экенин де мутсак та ярайды.
Коьбисине белгили болганлай, Ногай районынынъ япсары 887113 гектар ер болады, сонынъ 65 проценти республикамыздынъ баска районларынынъ яшавшылары ман коьшимли малшылык отлаклары орынына кулланылады. Оькинишке, коьшимли малшылык отлаклар, кулланылмага керек йорыклар тутылып, кулланылмайдылар, сога коьре, аллы-ясыл шоьлимиз кум-такырга айланады, оьзининъ пайдалыгын йояды. Дурысын айтканда, Дагестан Республикамыздынъ Сырт регионында савлай флора ман фауна йойылады.
Эгер бизим ерге буьгуьнгидей каравымыз алдыда да сакланса, биз шоьлимиздинъ табиатын тамырыннан соьндиремиз.
Ногай районыннан барган Ямагат палатасынынъ председатели Э.Саитов, «Ногайский район» МР администрациясындагы Ясуьйкенлер советининъ председатели Р. Мурзагишиев, ямагатшылар А.Нуков эм Ш.Магомедов (Главсулак поселогыннан – ногай, Махачкаладынъ Киров районынынъ ясуьйкенлер советининъ председатели) буьгуьнлерде Ногай шоьлининъ ерлери кайдай аьлде экенин келбаклап айттылар. Биринши соьзди ясуьйкенимиз Рашид Танъгатарович Мурзагишиев айтты эм баьри маьселе акында айтпага ыхтыярды Эльмурза Союнович Саитовка берди.
Соьйленген соьзлерден сонъ, Ногай районынынъ Ямагат палатасынынъ председатели, ерлердинъ осалланган аьллерин ийгилендирер уьшин, сонъгы шаралар озгармага болаягы акында айтты:
– Дагестан Республикасынынъ муьлк эм ер соравлары бойынша министерствосына коьшимли малшылык отлакларынынъ ерлерин аэросуьвретлев керек;
– коьп кешиктирмей, кимлердинъ коьшимли малшылык отлакларындагы ерлердинъ такырга айланган, солар ман арендалы соьйлесуьвди бузбага керек;
– табиат аьллерине коьре, йыл сайын уьйкен эм кишкей маллардынъ санын да тергевди куьшейтпеге керек, неге десе солардынъ саны тийислисиннен артык болады;
– сол табиат туьрленислерине коьре, ДР авылхозяйство министерствосынынъ куллыкшыларыннан эм аграриялар- аьлимлериннен комиссияды туьзуьв де керегеди;
– коьшимли малшылык отлакларын кулланув уьшин тоьленетаган арендалы акты Ногай район бюджетине туьсирмеге эм сол акшады ердинъ ийгилендируьвине йиберуьв керек;
– коьп кешиктирмей, Карасу, Эдиге, Кумлы, Нариман, Калининаул, Ленинаул аькимбасларына отлак ерлерин кенъейтуьв акында ойлав керек;
– Тарумов, Кизляр, Кизилюрт, Хасавюрт, Каякент, Карабудахкент районларынынъ, Махачкала эм Южно-Сухокумск калаларынынъ малшыларына кулланувга берилген 70 гектар ерди Ногай район фондына кайтарув керек;
– Дагестан Республикасында ведомстволар ара ердинъ аьллерин тергев уьшин комиссия эм соны ман бирге Ногай район еринде де муниципаллык ер соравын тергев уьшин боьликти туьзбеге керек;
– Ногай район япсарларында малга аьзирленетаган аслыктынъ оьлшемин оьстирер уьшин, янъы мелиоративли курылыс эм капиталлык ярастырувлар бойынша шараларды озгарув;
– Ногай район япсарларында кумларды токтатувшы оьсимликлерди олтыртпага тийисли, сондай оьсимликлерди олтыртув сулыбы бизим орманлык хозяйствосынынъ куллыкшыларында бар;
– Дагестан Республикасынынъ Оькиметине илми эм авыл ведомстволардынъ ойларына эс берип, Ногай район япсарларындагы коьшимли малшылык отлакларын тергевди «Ногайский район» МР администрациясына бермеге керек.
Соннан баскалай соравлар да коьтерилдилер. Ногай районымызда маьселелер аз тувыл, район яшавшылары бир-бир маьселелердинъ шешилуьвлерин бир неше онйыллыклар карайдылар.
«Бир заманларда Но- гай районын социал-экономикалык яктан оьрлентуьв уьшин Дагестан Республикасынынъ Оькимети айырым программалар да алатаган эди, тек неге ди солардынъ бир неше маьнели пунктлары толтырылмай каладылар.
2018-нши йылда Ногай районымызда сол заманлардагы ДР Оькиметининъ Председатели А.Здунов келип кеткеннен сонъ, Дагестан Республикасынынъ бир неше министерстволарына айырым социал-экономикалык объектлерин курувга буйырык берилген эди. Сонынъ ишинде «Ногайпром индустриаллы парк», планда 260 миллион маьнет акша инвестициялар келмеге керек эди, ама биз эситип, солар эндиги йылга коьширилген. Батыр-Мурза, Шуьмлелик, Кумлы авылларында мектеб курылысы да токтап туры, Куьнбатар эм Бораншы авылларында газификация да сонъына еткерилгени йок…», – деди Эльмурза Саитов.
Ногай районыннан, «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасынынъ ой-ниети мен (ол оьзи де бу куьп барганша, сол соравлар ман Дагестан Республикасынынъ тийисли ерлеринде болган эди) барган куьптинъ агзаларын Дагестан Республикасынынъ Ямагат палатасынынъ етекшиси А.Ибрагимов бек ийги этип тынълап, Янъы йылдынъ басланувы ман олардынъ коьтерген соравларын тийисли аьдемлердинъ катнасувы ман республикалык дережесинде шешпеге токтастылар.
Г. Сагиндикова.