Ногай районынынъ тарихинде аьлемет, айтылган, атлары белгили аьдемлер, ат казанган куллыкшылар бек коьп. Онынъ бай ярасыклыгы – савлай яшавын авыр, маьнели аьрекетине – яс несилди тербиялавга эм окытувга багыслаган аьлемет окытувшылар, педагогикалык исининъ ветеранлары да киредилер. Олар, бизим окытувшылар, ямагаттынъ анъ-акыл эм эдаплык негизин кеплейдилер.

Мен буьгуьн сондай бир окытувшылар акында хабарламага суьемен. Олар бизим арамыздан коьпте тайганлар, ама бизим эсимизде олардынъ атлары дайымга сакланган. Ондай ой ман мен бийленгеним сол: аьр октябрь айынынъ 5-нши куьнинде окытувшылардынъ кеспилик байрамы белгиленеди, эм соны ман байланыста меним коьз алдыма узактагы заман – А.Ш.Джанибеков атындагы мектебте окыган йылларым келди, эсиме мени билим йолы ман алып барган суьйикли окытувшыларым туьсти. Эм буьгуьнги меним хабарым – 1965-1971-нши йылларда бизди окыткан окытувшылар Оьлмес Кусеповна Толубаева эм Анна Васильевна Евтушенко акында.
Окытувшы кесписин сайлап, олар савлай яшав оьмирлери бойынша сога алал болып келдилер. Педагогикалык исине оьзлерин багыслап, олар сондай сайлав эткенлери уьшин дайым да йогары яваплылык сезгенлер. Куллык этуьв йыллары ишинде яс несилге билимлер ярыгын сенимли алып барганлар.
Оьлмес Кусеповна Толубаева бизди ана тил эм адабиат сабаклары бойынша окыткан. Савлай мектеб бойынша ол ялгыз эсабында сондай окытувшы эди. Олай деген, 5-нши – 10-ншы классларда ана тили эм адабиаты бойынша балаларды тек ол ялгыз окыткан. Шырайы суслы болса да,Оьлмес Кусеповна йогары педагогикалык эм аьдемшилик нышанлары бириккен кызыклы, яркын инсан эди. Аьр кайсыга кыйынлы такыйкаларда табылып колтыклаган, сенимликти тувдырган. Керексингенге заманында табылып, колдан келген шаклы оьз ягыннан себеплигин тийгисткен. Коьплер онынъ маслагатына эс этетаган болган. Ол – тоьгерегинде йылувлык саклавшы от ошагындай, адаскан йолавшыга каранъа туьнди озгарув ериндей эди: онынъ касында дайым да онъайлы эм йылы. Ол оьз исине яныплы карайтаган бавшыга усаслы эди дайым да. Оьз аьрекети мен окытувшы балалардынъ ян тоьринде танълык сезимлерин тувдырмага кереклигин, окытувшы аьдемлердинъ ян тоьрин кеплевши экенин белгилейди. Ол окувшыларда оьз халкы уьшин, Уллы Аталык согысы йылларында онынъ йигитлиги уьшин оьктемлик сезимин, оьз ана тилине сый этуьвди, оны уьйренмеге кереклигин, тувган ерине суьйимликти тербиялаган. Аьлиге дейим: «Сиз ногай халкымыздынъ фольклорын ийги билмеге керексиз» – деген соьзлери кулагыма шалынады.
Коьз алдыма келеди солай ок орыс тил эм адабиат сабаклары бойынша окытувшы Анна Васильевна Евтушенко юритетаган дерислер. Ол коьптеги йыллар узаклыгында болган, ама мен баьри затты эсимде саклайман эм коьз алдыма да келтиремен. Окытувшым Анна Васильевна Евтушенкодынъ орыс тил эм адабиат сабаклары бойынша дерислерин мен бек суьетаган эдим: усталык пан ол аьр баладынъ эсин каратып эм сол аьлди ыслап туратаганы аьдемди аьжейипке калдыратаган эди. Баска затка аьвлигип те болмайсынъ: аьр дериси анъламлы эм кызыклы. Ол соьз устасы экенин аян сезесинъ. Босына айтылмайды экен окытувшы – ол артист деп: аьр куьн сценага шыгып, окувшыларга кайтадан-кайта баьри билгенин эм оьзинде барын беруьв уьшин. Савлай дерис узагында онынъ танъ сыпатыннан куьлемсирев де таймагандай. Белгилев керек, Анна Васильевна балаларды окытув аьрекетине яратувшылыклы янасатаган эди. Аьр окувшыды ол оьзинше сезип, онынъ байыр болымлыгына эм бажарув эбине эс караткан, балалардынъ туьрли як оьрленуьви акында каьрлеген, оларды яратувшылыкка бавлаган, оьзлерин коьрсетпеге онъайлы аьллер туьзбеге шалыскан. Коьп зат эткен ол бизим, онынъ тербияланувшыларынынъ яшавын толыстырув эм кызыклы этуьв уьшин: биз бен косылып район маданият ошагында озгарылатаган концертлерге, кинога баратаган эди. Кызыклы аьлде оьтетаган эди Анна Васильевна озгаратаган класстан тыскы шаралар да: соларда аьр окувшы катнасканына эс караткан. Ол да дурыс деп ойлайман, неге десе балалар йырлаганда, бийигенде, яттан ятлав окыганда, етимислер казанганда, оьзлерининъ кереклигин сезедилер, эм сол зат оларды канатландырады эм соны ман бирге оларда яваплылыкты эм нызамлыкты оьрлендиреди – аьдемнинъ шынты инсан болып кепленуьвинде уьйкен маьнеси бар белгилер.Тийисли тыншаювга шыкканнан сонъ да Анна Васильевна белсенли эм пайдалы яшав ман яшады, янына якын затларга эс каратып: бос заманында – китап окув, тийисли тыншаюв мезгилинде – йыл сайын эл бойынша кыдырув, каты куьнлерде – концерт яде кино, а коьнъили тоьменде – орыс халк йырларын тынълав. Орыс тили – енъиллерден тувыл, сонынъ уьшин Анна Васильевна оьз окувшыларын соны ийги билсин уьшин, орыс тилининъ баьри авыр соьз йорыкларын тутып, оьз ойларын енъиллик эм билимли аьлде айтып болганы уьшин педагогикалык аьрекети мен каьрлевге багыслаган. Онынъ аркасы ман биз Пушкиннинъ, Достоевскийдинъ эм баска уллы классиклердинъ яратувшылыгы ман танысканмыз.
Буьгуьнде суьйикли окытувшыларымнынъ яркын келпетлери – эсимде эм коьз алдымда турады. Олардынъ билим, тербия эм зейинлик дережеси окытувшыларынынъ тыскы коьринисинде де коьзге илинмей болмайды. Мине соьйтип сакланады меним эсимде олар акында ярык эм яркын эстелик.
Л.Уразаева.
Суьвретте: Оьлмес Кусеповна Толубаева.